Handdoek en zakdoek zijn vertrouwde gebruiksvoorwerpen uit het dagelijks leven die overal thuishoren. Ze zijn sedert jaren in bepaalde vormen en kleuren vervaardigd en het zijn slechts technische fabricatiemogelijkheden, die er soms een wijziging aan brengen. En toch hebben beide een brok geschiedenis achter zich liggen, die ouder is dan men het zou vermoeden.
De zakdoek
Handdoek en zakdoek zijn vertrouwde gebruiksvoorwerpen uit het dagelijks leven die overal thuishoren. Ze zijn sedert jaren in bepaalde vormen en kleuren vervaardigd en het zijn slechts technische fabricatiemogelijkheden, die er soms een wijziging aan brengen. En toch hebben beide een brok geschiedenis achter zich liggen, die ouder is dan men het zou vermoeden.
De zakdoek, die tegenwoordig iedereen bij de hand heeft, of ten minste zou moeten hebben, heeft nog geen zo oude geschiedenis als de handdoek. De voorname Romeinse dames echter hadden dit artikeltje reeds bij de hand. Ze bezigden het om zich, in de warme zomerdagen ter gelegenheid koelte toe te wuiven. Ten tijde van Caesar werden aan de bezoekers van het circus Oriana kleine zakdoeken uitgereikt om de strijders bemoedigend toe te wuiven en de overwinnaar te begroeten.
Ten tijde van Catharina van Medici, in het begin van de jaren 1500, speelt de ‘mouchoir galant’ een grote rol aan het hof. Het Franse woord ‘mouchoir’ verduidelijkt dat het kleine doekje enkel diende om de vliegen (les mouches) te verjagen.
Maar spoedig zou het kleine ding een heel speciaal mode-cachet krijgen toen een Italiaanse kwakzalver de Venuszakdoek in de handel bracht, die het gelaat rozig en schoon moest maken. De wonderlijke dingen, eiwit en terpentijn, Arabische gom en kwikzilversublimaat, vijftig slakken, een vetgemeste geplukte kip, oranje-aardappelen en citroenen (moderne schoonheidsmiddelen hebben er niets aan), werden door elkaar gemengd en vormen het zakdoekwater waar het precieuze doekje in gedrenkt werd alvorens in de handel te komen.
Toen roken en snuiven in de mode kwamen was de zakdoek in zijn glansperiode en werd hij gebruikt om de neus te snuiten.
In het begin was het maar een heel gewoon katoentje, maar eens dat de beschaafde mens er zich van begon te bedienen zoals het hoorde, kwam er zijde en fijne battist of linnen voor te pas. Kleurafwerking en formaat hangen af van de personen die er mee in hun zak lopen. Voor de dames komt er natuurlijk een parfum bij en zelfs heren volgen dit voorbeeld na.
De geneesheren beschouwen dit nuttig voorwerp nog altijd als een soort van noodzakelijk kwaad dat zij als een gevaarlijke vijand van de menselijke gezondheid beschouwen, vermits de gevaarlijke ziektekiemen er zich behaaglijk kunnen in koesteren.
Men zou het misschien wel kunnen beproeven gelijk de Japanners het doen, namelijk met een papieren zakdoekje dat na elk gebruik dadelijk verbrand wordt. Maar dit schijnt maar alleen praktisch voor renteniers die gans de dag rustig thuis zitten.
We doen het voorlopig maar voort op de oude wijze met een gewone linnen of battisten zakdoek maar zorgen er voor dat de voorschriften van de hygiëne in acht te nemen.
Tevergeefs vraagt moeder zich af, van waar haar kinderen zo gauw kinkhoest, roodvonk of een andere besmettelijke ziekte vandaan halen. Als ze eens kon zien hoe de kleinen hun zakdoek voor alle mogelijke doeleinden gebruiken. Zijn de schoenen vuil, dan gaat het kind er vlug eens met de zakdoek over. Heeft het zich in de vinger gesneden dan dient diezelfde zakdoek als verbandmiddel.
Aan elkaar gebonden zakdoeken dienen wel eens om paardje te spelen en wanneer een der makkertjes geen zakdoek bij heeft dan zal een ander de zijne heel bereidwillig lenen; hetzelfde gebruiksartikel moet dan ook nog eens dienen om ergens een vliegje uit het oog te peuteren, wij vernoemen dan nog niet dat op wandeling en uitstap de zakdoek de handdoek moet vervangen voor een verfrissing aan één of andere bron.
De dokters zijn er wellicht niet ver naast wanneer ze in deze omstandigheden de zakdoek als gevaarlijk bestempelden. Het is daarom zeker nuttig dat moeder af en toe eens een lesje geeft over het praktisch gebruik van de zakdoek, want dit komt niet alleen de gezondheid ten goede, maar het zal tevens veel wrijven en labeur besparen bij de was.
Tante Koba
–
Uit ‘Het Wekelijks Nieuws’ van 21 juli 1951 – www.historischekranten.be
