Het is zeker mijn bedoeling niet om hier in dit boek de geschiedenis van de Germanen en de Galliërs in detail neer te pennen. Een impressie van de manier waarop ze beiden leefden is hoe dan ook cruciale info om de naamgeving van Frankrijk en Vlaanderen te begrijpen.
Het ontstaan van Vrilandia
Het is zeker mijn bedoeling niet om hier in dit boek de geschiedenis van de Germanen en de Galliërs in detail neer te pennen. Een impressie van de manier waarop ze beiden leefden is hoe dan ook cruciale info om de naamgeving van Frankrijk en Vlaanderen te begrijpen. De Germaanse maatschappij is ingedeeld in vier grote standen. De nobelen, de vrije mensen, de bevrijde lieden en tot slot de lijfeigenen. Van die laatsten kan niet beweerd worden dat ze slaven zijn want ze worden niet in de ijzers vastgehouden. Deze vier categorieën van mensen zullen nog blijven bestaan bij de Fransen, tot in de tijd van de Karolingers en dus zeker tot in het jaar 1000. Maar dan wel onder een andere benaming. De nobelen omschrijft men oorspronkelijk als ‘Edlinges’ of ‘Adalinges’, waar ik onmiddellijk het woord ‘edele’ in ontwaar. Dat woord werd in het Saksisch omschreven als ‘Edhilinges’. De vrije lieden staan dan bekend als ‘Fridlinges’. De lijfeigenen; ‘Lazzes’ en de vrijgelaten mannen; ‘Frilazzes’. Die ‘Lazzes’ gelijkt voor wat mij betreft wel heel goed op het woord ‘slaven’ (‘esclaves’).
De Fridlinges en de Frilazzes dragen duidelijk het woord ‘free’ in zich. Ze kunnen vrij beschikken over hun eigen leven. Iets wat de lijfeigenen niet kunnen zeggen. De maatschappij van de Galliërs kent eveneens vier standen. De ‘druïden’ zijn de topklasse. Ze worden ook wel ‘ministers van de religie’ genoemd. Dan zijn er de ‘heren’ of ridders. Lager op de ladder staan de ‘gewone mensen’ gemeenzaam ‘het volk’ genoemd. Helemaal onderaan zien we ook hier de lijfeigenen of de ‘serfs’. Veel van de gewone mensen worden heel slecht behandeld door de druïdes en de heren en kiezen ervoor om in hun dienst te treden als ondergeschikte. Beter dat dan voortdurend opgevreten te worden door een meester. Bij de Germanen sluiten de priesters zich aan bij de stand van de edelen of soms ook wel bij de vrije mensen.
Maar in geen geval bij de laagste bevolkingsklassen. Dat is vrij gelijkaardig bij de latere Fransen waar de geestelijken en de priesters ook nooit een ondergeschikte rol zullen innemen. Hun lijfeigenen ondergaan in principe geen slechtere behandeling dan de eigen kinderen in huis. Hun meesters slaan hen zelden in de ijzers of tuchtigen ze met stokken. Nu en dan slaan ze een lijfeigene dood, maar dat kan niet echt beschouwd worden als een bestraffing maar eerder als een staat van woede en gramschap. De ‘Frilazzes’ staan amper hoger dan de lijfeigenen, aan hen wordt evenmin aandacht besteed, niet in huis en niet in het openbaar.
De volksverhuizing van Germaanse volkeren richting Noordzee is vooral het gevolg van zwervende Fridlinges hier en daar ongetwijfeld gevolgd door de Frilazzes. De slaven blijven waar ze zijn terwijl de Edlinges zich vooral bezig houden met het beschermen van hun grondgebied. Heel Gallië krijgt zo te maken met deze stroom vrije immigranten, Vrijlaten, Germanen van veel verschillende stammen die onderling maar één zaak gemeen hebben; dat ze geen horigen zijn, maar vrije mensen. Free, vrij. In het Frans staat het woord ‘vrij’ synoniem van ‘franc’, iets wat bij ons bijvoorbeeld leeft in het gezegde ‘vrank en vrij’. Een ‘vranke toot’ hebben betekent dat iemand zich de vrijheid toe-eigent om te zeggen wat hij wil. Al die verschillende Germaanse stammen gaan zich op termijn vereenzelvigen met dat vrij statuut en zullen zich omschrijven als ‘Vrijen’, ‘Vrije mensen’, ‘Francs’, ‘Franken’.
Zelfs hun eigen stamnamen zullen op termijn moeten wijken voor hun eretitel. De Eburonen, Morinen, Sueven, Catten, Menapiërs, Trevieren, Marcomannen, Sicambren enzoverder zullen in de loop van de tijd muteren en versmelten in hun gemeenschappelijke naam ‘Franken’. De Franken geven op termijn hun naam aan het land waar ze gaan wonen en leven. De Germanen zijn zo dominant dat ze de naam Gallië vervangen door het land van de Franken. Het rijk van de Franken, Franconia evolueert tot Frank(en)rijk. Dat is ook het geval voor de laaggelegen vlakte tussen de Schelde en de Noordzee. Van Brugge als stad is er nog geen sprake maar op het land (het noordelijke deel van het huidige West-Vlaanderen) strijken massa’s Vrijlaten neer die er het land gaan bewerken en beboeren en er een vrij leven gaan leiden in een territorium dat ze ‘het Vrije’ noemen.
Dit land van de Vrijlaten heeft ongetwijfeld een identieke betekenis als die van Frankrijk. Het Latijn heeft het over Francia en Francum. De Franstalige historici hebben het ook over ‘le pays du Franc’ of ‘le Franc de Bruges’. In de geschiedenis van het Brugse Vrije lees ik dat deze ‘Vrije’ en ‘Vranke’, ongedwongen volkeren zich vestigen tussen Boulogne tot aan de Schelde met inbegrip van de Zeeuwse eilanden. Geschiedschrijver Olivier de Wree kan in de 17de eeuw nog altijd enkele Frankische stammen ontwaren in het ontwakende Vlaanderen. De Centrones in Kortrijk, de Grudii in de regio Brugge, de Levaci in de Vier-Ambachten (het noordelijk gebied), de Gorduni in Gent, de Morinen in de streek van Terwaan en Veurne. Rond de streek van Doornik leven de Pleumosi.
Het land van de Vrijen
Maar hoe komt dat laag deel van het noorden van Gallië aan die naam ‘Vlaanderen’? Er bestaan nogal wat theorieën daaromtrent. De Wree legt een link naar het krekengebied van de streek, een waterrijke grond met poelen, meren en moerassen. Ik verwijs daarbij naar de naam ‘vlonder’ als een begaanbaar pad over het water. In de parochie van Meetkerke is er sprake van een plek die ‘de Vuyl Vla’ heet en Vladslo droeg vroeger de naam van Vlazeele. Een andere denkpiste is natuurlijk dat Vlaanderen zijn oorsprong vindt in ‘Vlandria’ wat op zijn beurt direct afgeleid is van ‘Vrilandia’. Het land van de Vrijen.
Dat de regio daar ook de bakermat is van Vlaanderen kan zeker in die richting wijzen en is het gewoon puur toeval dat de ‘vlonder’ als waternaam zo goed matcht met ‘Vlaanderen’. Vlaanderen kan zelfs zijn naam gegeven hebben aan vlonder! Ik vind het in elk geval toch wel bijzonder dat Vlaanderen en Frankrijk exact dezelfde betekenis hebben; het land of het rijk van de Vrije mensen. De vrije schepenen zijn de eerste wethouders van de Vrijlanders, het zijn uiteraard inwoners van het Vrije, in het Latijn genaamd ‘Vry Flandri’ een naam die algemeen bekend is bij de mensen van die tijd.
In zijn werk ‘Heydens Vlaenderen’ gaat geschiedkundige Olivier de Wree op zoek in de geschriften van allerhande oude auteurs. In het vierde hoofdstuk van het bewust boek schrijft hij volgend veelbetekenend fragment; ‘mihi Flandria magis placet ex Friflandria contractum, quod ea priiffimè Flandria fit, quoe Francia Francum & terra Franca (Vryland) antiquitus est appellata’. De Wree beweert dus dat Flandri en Frilandia muteren in Flandria exact op dezelfde manier als Franca muteert in Francia.
–
Uit ‘Het oud verhaal van Vlaanderen‘ – en ‘http://geschiedenis.vlaanderen‘
