Waar situeert Dicasmutha zich? Halverwege en iets ten zuiden van de denkbeeldige lijn die Veurne en Torhout met elkaar verbindt. Sinds 270 is de zee diep doorgedrongen in de Westhoek. De burg van Veurne ligt op een beschermende hoogte. Westelijk van Dixmude. Voor de rest slingert de brede en wijdvertakte zeearm van de Ijzer zich door het uitgestrekte Westhoekgebied. Dicasmutha vormt een dijk aan de zuidwestelijke kant van de Ijzer.
Een dijk (dic) aan de monding (mude) van de Ijzer: Dicsmude? Het gehucht ontwikkelt zich op de samenvloeiing van de IJzer en de Handzamevaart. Beide waterlopen vormen, samen met de omliggende broeken die tussen 1000 en 1050 nog eens volledig zullen overstroomd worden, het vlakke land aan de Noordzee. Dixmude kijkt achter zich uit op een poldergebied. Tot het jaar 1100 zal Dixmude afhangen van haar moederparochie Eessen.
De meeste geschiedschrijvers houden het bij deze uitleg. In het boek van de Nieuwpoortenaar René Dumon over de geschiedenis van Nieuwpoort staat echter een andere verfrissende uitleg over het ontstaan van de naam van Dixmude. We moeten terug in de geschiedenis. In 54 voor Christus zijn de Romeinen heer en meester geworden in de streek. Dan willen ze ook Engeland inpalmen. Ze gebruiken de ligging van de Westhoek als uitvalsbasis om hun doelstellingen te realiseren. De Romeinse vloot is geen kattenpis: een armada die bestaat uit 36.000 soldaten, 4.000 ruiters. 600 schepen. De schepen worden in lokale scheepswerven gebouwd. Alles duidt op een beduidende graad van bevolking om dergelijke schaal aan te kunnen.
Volgens de geschriften van aanvoerder Caesar zelf, ontscheept de reusachtige vloot op 5 of 6 juli van het jaar -54 in ‘Portus Icius’. Er bestaat tot op heden discussie waar precies die Portus Icius zich bevond. Velen menen dat de havens van Bonen (Boulogne), Wissant of Cales in aanmerking komen. Maar schrijver Dumon heeft zo zijn redenen om aan te nemen dat die haven wel eens Koksijde kan geweest zijn. Vooral het feit dat Caesar aangeeft dat Portus Icius in het land van de Morinen ligt, kan er op wijzen dat hij het gelijk aan zijn kant heeft.
En zo komt Dixmude in beeld. In de beginperiode van de Romeinen is er nog geen sprake van de vloedgolf van 270 die de Westhoek voor eeuwen onder water zal zetten. Halverwege tussen Nieuwpoort en Wulpen, aan de Steendam, bewijst de zeer dunne kleilaag in de grond op de vroegere aanwezigheid van een verdwenen waterloop van meer dan honderd meter breed die zich, komende vanuit oostelijke richting enkele kilometer verder in zee zal hebben gestort. De link met de Noordzee gebeurt ter hoogte van de ‘Doornpanne’ tussen Oostduinkerke-Dorp en Koksijde-Bad waar al evenmin sprake is van een kleibodem.
Als Dixmude in 1089 beschreven wordt als ‘Dicasmutha’ dan kan dit eigenlijk perfect staan voor de term ‘Icsmond’, of de monding van de ‘Ics’. Er gaat een licht branden! Vinden we in ‘ d’ Icsmond’ niet de naam terug van de oorspronkelijke stroom die Dixmude ooit verbond met Koksijde? Namelijk de ‘Ics’? De ‘Ics’ die verder westwaarts van Dixmude bekend staat als de Ijzer? De plaats waar de Ics in de zee uitmondt, ligt dicht bij Koksijde dat door zijn eigen bewoners als ‘Coxie’ wordt uitgesproken. Een ‘ijde’ staat bekend als een aanlegplaats voor zeeschepen.
De Kelten die lang voor de Romeinen de termen ‘IX’, ‘AX’, ‘OX’ en ‘EX’ gebruikten (zie bijvoorbeeld de naam Oxford) om de aanwezigheid van water aan te duiden hebben dus de naam gegeven aan de ‘Ics’. De link tussen Coxie en de Ix wordt meteen duidelijk. De Ics tussen D’ Icsmond en Doornpanne vloeit trouwens voorbij ‘Poortisius’, de poort van de Ics, Portus Icius. Poortisius zal in de loop van de jaren verbastaarderen tot Paardisie, Perdisie om uiteindelijk te belanden bij zijn definitieve naam: Pervijze of in de volksmond genoemd ‘Pervisie’. De hele waterhuishouding met de Onie en de Ics in de Pagus Iseretius zal na de stormvloeden van 270 grondig door elkaar geschud worden.
De Onie en de Ics worden ingepalmd door een beduidende zeearm van de Ijzer die diep in de Westhoek in verschillende zijtakken zal uitmonden. Eén ervan is Dicasmuda die zijn oorsprong aan de monding van de illustere Ics voorgoed kwijt is en waar, met het voortschrijden van de eeuwen, de brede zeearm zich zal terugtrekken naar de Noordzee vele kilometers verder westwaarts. Alleen de Ijzer zal blijven als herinnering. De pagus Iseretius is opgeslorpt door de Pagus Flandrensis.
Dit is een fragment uit Boek 2 van De Kronieken van de Westhoek
