De Vlamingen komen als duidelijke overwinnaars uit de veldslag. De Fransen verloren tijdens het gevecht 63 prinsen, hertogen en graven. En daarnaast nog 300 baanderheren, 3.000 edelen en 24.000 ruiters en voetknechten. Tot de meest gerenommeerde slachtoffers behoren Robrecht van Artesië, Jacques de Châtillon, Rudolf en Guido van Neslé, graaf Jean van Tancarville, Jean de Pontheu, de graven van Marche, van Vendôme, van Bourbon, van Estampes, van Bar en van Albe, de hertog van Berry, de oudste zoon van de hertog van Bretagne, de erfgenaam van de kronen van Henegouwen, Holland en Zeeland, de oom van de Brabantse hertog, zeg maar de bloem van Franse, Lotharische en Henegouwse notabelen.
Er is geen kasteel in al die landstreken waar niet getreurd wordt om het verlies van een echtgenoot, een vader, een broer, een zoon, neef of vriend. Op het achtergebleven slagveld ligt een kostbare buit van zilver, goud en kostbaarheden zomaar te rapen. De Vlamingen weten niet waar eerst te kijken. Er liggen werkelijk duizenden blinkende sporen, op zich al voldoende reden voor de latere kroniekschrijvers om de slag in Kortrijk te vereeuwigen als ‘De Slag van de Gulden Sporen.’ Na deze eclatante zege brengen de Vlamingen hulde aan de heilige Maagd, Gwijde van Namen heeft haar hulp ingeroepen in de moeilijkste momenten van de strijd en ze heeft warempel geluisterd naar hem.
Als er al goud en sporen te rapen vallen dat moeten al die kostbaarheden aan deze beschermvrouw geschonken worden. Het grootste deel ervan blijft dus achter in de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Kortrijk waar tussen de 6.000 en 8.000 sporen tentoongesteld worden. De rest gebruiken de Vlamingen om de kosten van het leger te vergoeden. Veel gevangen Franse paarden worden buitgemaakt door onze stedelingen. Jean de Lens, de gouverneur van het Kortrijkse moet noodgedwongen zijn kasteel in handen van de Vlamingen geven en de stad van Gent gaat nu officieel de zaak van de Vlaamse onafhankelijkheid bijtreden.
De triomf van 11 juli 1302
Daags na de strijd liggen al die lijken nog altijd op het slagveld. Een kordelier stapt naar Gwijde van Namen met het verzoek of hij Robrecht van Artesië zou mogen begraven. Hij krijgt voor antwoord dat hij dat moet vragen aan Willem van Gulik en Pieter de Coninck, het is zo meteen duidelijk hoe groot het aanzien van de Bruggeling is in de Vlaamse kwestie. Met de Fransen verjaagd uit Vlaanderen hebben de zonen van de graaf zich nu helemaal meester gemaakt van het land. In het merendeel van onze steden zijn er geen leliaards meer overgebleven. De vreugde en de triomf voor deze legendarische overwinning wordt dik gevierd in Brugge. Dat gebeurt op 12 juli en veel jaren nadien zullen er hier op diezelfde dag nog herinneringsfeesten gehouden worden. De feestdag van de heilige Benedictus krijgt daarmee een plezierige invulling. De zegepraal van de Vlamingen heeft inderdaad zijn impact op de situatie in Gent.
De Vlaamsgezinde poorters die tot nog toe gedomineerd werden door hun Fransgezinde wethouders zinnen na de slag in Groeninge om in eigen stad revanche te nemen op de leliaards. Ze vallen binnen in hun raadkamers en woningen. De rijke patriciërs en allen die hun macht hebben geschraagd krijgen te maken met veel Vlaamse agressie en ongecontroleerd geweld. Een afrekening die kan tellen: de volkswoede gaat pas liggen na de liquidatie van zeker 2.000 leliaards. Jan II van het hertogdom van Brabant kiest nu officieel de zijde van de Vlamingen terwijl de Henegouwers aan de andere kant hun steun aan Filips de Schone herbevestigen.
De volledige onafhankelijkheid van Vlaanderen dient nu voltooid te worden. Rijsel, al vijf jaar een van de belangrijkste bolwerken van de Franse wapenmacht in Vlaanderen, moet weer onder Vlaams bestuur komen. Gewapende poorters van Ieper en Gent geholpen door ingezetenen van het Land van Waas en van het graafschap van Aalst gaan in een beleg om Rijsel in te sluiten. De Vlamingen installeren Jan van Vlaanderen (of van Dendermonde) die aan de zijde van Gwijde van Namen stond om de bevrijding te voltooien als nieuwe ruwaard van Vlaanderen en het is hij die de overgave van Rijsel opeist. De inname van de stad loopt niet van een leien dakje. De Rijselnaars verdedigen zich dapper, de ene na de andere aanval van de Vlamingen wordt afgeslagen en dat terwijl de inwoners zich meer en meer achter de Vlaamse zaak willen zetten. Rijsel zwicht uiteindelijk op 6 augustus 1302 wanneer de Vlamingen hen toestaan dat de Franse soldaten en de leliaards er ongedeerd mogen vertrekken.
Jan van Vlaanderen geeft nu de opdracht om naar Douai te trekken. De tweede hoofdstad van Frans Vlaanderen hoeft echter geen omsingeling noch beleg nodig. Bij de aankomst van het Vlaams leger treedt het Frans garnizoen in onderhandelingen en vertrekken de Fransen er onder dezelfde voorwaarden als die van Rijsel. Ze vervoegen hun makkers onderweg naar Picardië. De Vlaamse soldaten profileren zich nu ook niet echt van hun schoonste zijde: het is nu hun beurt om schrik en terreur te verspreiden bij de grensbewoners. Zij moeten de houding van Filips de Schone bezuren. Van Harnes, Hénin-Liétard en andere plaatsen blijft niet veel meer over dan rokende puinhopen.
En dan gaan de krijgsbenden van Jan van Vlaanderen zich focussen op het kasteel van Cassel dat al gauw in de handen van de klauwaards valt. De Vlaamse grond is nu helemaal gezuiverd van Fransen. Met uitzondering van Dendermonde die het gezag van ruwaard Jan van Vlaanderen weigert te erkennen. Daar weerstaat de heer van Vierzon, de zoon van Godfried van Brabant maandenlang de ene aanval na de andere. Pas in de volgende winter zal Dendermonde zijn poorten openen voor de gravenzoon en pas nadat de Vlamingen er veel bloed en middelen hebben verspild.
De Fransen willen zich wreken
In de lente van 1303 sluiten de Vlamingen een wapenstilstand met Frankrijk. Een akkoord dat nog enkele keren zal verlengd worden. Filips de Schone geeft eindelijk de toelating aan de oude Gwijde van Dampierre om naar Vlaanderen terug te keren om er in onderhandelingen te treden over een definitieve vrede. De grijsaard onderhandelt een tijd met zijn zonen maar beslist uiteindelijk om naar zijn Franse gevangenis terug te keren. Liever dat dan de belangen van Vlaanderen met een oneervol akkoord te verraden. Tijdens zijn interim aanwezigheid geeft hij het stadsbestuur van Brugge de toelating om de officiële stadszegel te veranderen.
De Vlaamse leeuw zal er voortaan op prijken als zinnebeeld van de onoverwinnelijke kracht en moed van zijn ingezetenen. De oude zegel met de afbeelding van een kasteel in Romeinse stijl en een over het water liggende brug die verwijzen naar het ontstaan van de stad wordt vernietigd. De kersverse abt Thomas de Sittere van de Duinenabdij in Koksijde wordt in het jaar 1303 verbannen naar Parijs. De abt toonde zich al te partijdig in het voordeel van de Fransen en wordt door de Bruggelingen weggejaagd uit Vlaanderen. Hij zal een miserabele dood sterven in Parijs.
Inmiddels zijn er nieuwe Franse troepen in het veld getreden om de smaad van Groeninge te komen wreken. Filips de Schone heeft daartoe zware lasten moeten leggen op de bevolking en hij viseerde daarbij vooral de rijke geestelijkheid. Die nieuwe middelen zorgen voor een leger van maar liefst 80.000 man die hij persoonlijk zal aanvoeren. Zijn broers, de graven van Valois en Evreux scharen zich aan zijn zijde en ook zijn dertienjarige zoon Lodewijk zal van de partij zijn. De koning besluit om zijn veldtocht aan te vangen bij Douai, zijn troepen slaan hun tenten op in het Artesische Vitry op twee uur stappen van de aan te vallen vesting. De Vlamingen van hun kant tonen aan Filips dat ze hem niet vrezen en kiezen hun kamp in de velden van Brebières in de nabijheid van datzelfde Vitry.
Beide legers weifelen of ze nu al dan niet zullen overgaan tot de aanval. Bij de Fransen zorgt de herinnering aan de Guldensporenslag voor een afkoeling van de strijdlust terwijl de Vlaamse aanvoerders goed beseffen dat het terrein helemaal anders is dan dat aan de Groeningebeek. Het zal wel andere koek zijn om vanuit een sterke helling zomaar dit leger aan te vallen. Filips de Schone kiest voor geduld. Zijn eigen mannen zijn bedreven wapenlieden terwijl het leger van Jan van Vlaanderen voornamelijk uit burgers bestaat die thuis moeten zorgen voor voedsel voor hun families.
Ze kunnen hier met andere woorden onmogelijk lang vertoeven. De Fransman heeft het ongetwijfeld bij het rechte eind. Filips waant zich in een zetel, bij elke mogelijke aanval van de Vlamingen zijn zijn manschappen in het voordeel. Ondertussen zagen en klagen de Vlamingen bij hun bevelhebbers dat ze liefst direct zouden beginnen aan het gevecht. En zo ontstaat er een langdurige patsituatie. De ophoping van mensen aan de Vlaams-Artesische grens zorgt al gauw voor bevoorradingsproblemen en gebrek aan voedingsmiddelen aan beide zijden. De Vlamingen trekken zich achteruit naar Flines waar ze zich nu gemakkelijker van levensmiddelen kunnen voorzien dan hun Franse opponenten. Uiteindelijk worden er nog maar eens onderhandelingen opgestart.
Wat stelt Vlaanderen voor? Filips de Schone legt de bal netjes in het kamp van Jan van Vlaanderen. Graaf Gwijde van Dampierre en zijn oudste zonen zitten nog altijd vast in Frankrijk en dus is het aan de Vlamingen om met suggesties voor de dag te komen. De koning zit wel met het probleem dat er in een omtrek van vijftien kilometer rond zijn leger geen voedsel voor zijn paarden meer te vinden is en neigt daardoor toch wel tot enige souplesse. Ongelukkig genoeg voor de Vlamingen draagt hij de leiding van zijn troepen over aan zijn broer, de graaf van Evreux die zich niets aantrekt van die bevoorradingssituatie en het spel hard blijft spelen. Zijn onderhandelaars stellen de Vlamingen voor een vervelende keuze: zolang de aanstokers van de Brugse Metten niet worden uitgeleverd aan Frankrijk zal Filips de Schone geen enkel Vlaams voorstel in overweging nemen.
–
Uit deel 9 van ‘De Kronieken van de Westhoek – Het oud Verhaal van Vlaanderen –
