In januari 1682 woedt er een hevige storm in onze gewesten. Een beetje gelijkaardig aan deze van 1953 die hele delen van Zeeland onder water zette. Woedende stormwinden uit het noordwesten jagen het Noordzeewater tot ongekende hoogten. Op 26 januari 1682 breken de dijken waardoor veel landen in Vlaanderen, Zeeland en Holland de volle laag krijgen. Resultaat: veel mensen en beesten die verdrinken, de schade is werkelijk niet te overzien. De lieden van Veurne-Ambacht delen in de brokken. Een grote breuk in de zeedijk tussen de Westsluis van Nieuwpoort en de Vierboete-toren laat het zeewater doorbreken tot aan de Noord-Watering. Achteraf zal de kost meer dan 10.000 gulden bedragen.
Anno 1693. De geestelijken van Ter Duinen in Brugge blijven zich hardnekkig verzetten tegen het verlies van hun eigendommen aan het nieuw klooster van Ten Boogaerde. Ik vermoed dat het ontslag van intendant Le Boistel twee jaar geleden hen weer nieuwe hoop heeft gegeven. Na lang aandringen krijgen ze een audiëntie bij de eerste minister van Frankrijk, markies De Louvois die Eugenius Vande Velde (de abt van Brugge) toestaat om voor het hof van de koning te verschijnen naast abt Aernout Terrasse. Beide partijen zullen gehoord worden in afwachting van een nieuwe uitspraak. Na het aanhoren van de wederzijdse argumenten velt het hof een arrest waarbij Terrasse in het ongelijk wordt gesteld.
Hij bezit ten onrechte de abdij van Ter Duinen, de Fransen trekken zijn benoeming in en de man moet terugkeren naar de moederabdij van Brugge en er weer intreden als reguliere monnik. De geestelijken die hij aantrok dienen te verhuizen naar andere kloosters van Clervaux. Op 12 augustus 1693 neemt Eugenius Vande Velde ten Boogaerde en zijn afgenomen eigendommen weer in bezit. Na de afrekening vertrekt Aernout Terrasse niet naar Brugge maar verhuist hij naar de abt van Clairvaux die hem aanstelde als nieuwe prior van het klooster van Longvilliers bij Montreuil.
Maria Theresia is dood
30 juli 1683. Vanuit Versailles vernemen ze in Vlaanderen de dood van hun koningin Maria Theresia van Oostenrijk (ze werd 45 jaar). Precies een maand later gaat er in de Sint-Walburgakerk van Veurne een plechtige uitvaartplechtigheid door. In aanwezigheid van het voltallig magistraat, de notabelen en de adel van de stad en kasselrij. Terwijl haar echtgenoot Lodewijk XIV geen enkele traan plengt over haar dood moeten de overheden wel degelijk in de rouw gekleed gaan. De wetheren profiteren ervan om een nieuw rouwkleed te laten naaien op kosten van de kasselrij, voor een bedrag van 80 gulden. De rest van de inwoners moet natuurlijk zelf zijn rouwkledij bekostigen.
Of men twee dagen na die uitvaartplechtigheid nog veel aan rouw zal denken in Veurne is toch maar de vraag. Op 1 september 1683 ontsteekt er opnieuw een oorlog tussen Frankrijk en Spanje. Je houdt het niet voor mogelijk! Volgens het verdrag van Nijmegen heeft Frankrijk recht op de kasselrij van Aalst en het Auwenburgse in Gent maar de koning van Spanje is er sindsdien netjes blijven zitten met de bewering dat Frankrijk hier geen rechten kan laten gelden. Beide partijen hebben de zeggenschap overgelaten aan de koning van Engeland. Toch bleef de koning van Spanje de zaak eindeloos rekken. Tot Lodewijk XIV het dus op 1 september welletjes vindt en met zijn troepen binnenvalt in de Spaanse Nederlanden.
De Fransen slaan op drie verschillende plaatsen hun kampen op. De bewoners van die plaatsen mogen natuurlijk rekenen op hoge contributie-eisen en al de gebruikelijke scenario’s eigen aan een vreemde bezetting. De Spanjaarden wreken zich op hun beurt op de bewoners van het Franse deel van Vlaanderen met identieke eisen en kwellingen. In Veurne en Veurne-Ambacht laten ze op 8 oktober weten dat er 3 gulden per gemet moet betaald worden waarvan de helft zeker binnen de tien dagen, anders volgen er gevangenisstraffen en plunderingen. De Spaanse eis beroert de burgers en de landlieden natuurlijk, vooral omdat de koning van Frankrijk hen expliciet verbiedt om die vereiste contributies te betalen. Waardoor de zaken nog meer op de spits gedreven worden en de kwade Spanjaarden hun brandschattingseisen nog verder opdrijven.
In het Smissestraatje en op de beestenmarkt
Lodewijk XIV neemt maatregelen om Veurne van het aangekondigd onheil te vrijwaren en stuurt een garnizoen naar de stad. De Franse troepen onder het bevel van luitenant-generaal, de graaf van Monbron arriveren op 23 oktober. Nadat de vestingen van de stad voorzien zijn van soldaten en van een gepalissadeerde borstwering vertrekt het gros van Monbrons leger. Veurne-stad is nu toch enigszins beschermd door de 2.000 dragonders van kolonel Noville. Het magistraat laat op zijn beurt diverse paardenstallen optrekken om de paarden van de ruiterij te herbergen. Dat gebeurt op het kerkhof van Sinte-Walburga, in het Smissestraatje en op de beestenmarkt.
Terwijl de stad nu relatief veilig is krijgen de landlieden wel de pest van de Spanjaarden over zich heen. Voortdurende raids op zoek naar rijke landlieden en naar paarden, de kasselrij lijkt er wel een patent op te hebben. Op hun beurt breken de Franse nu alle bruggen over de Lovaart af, net zoals diegene aan de Duinkerkse dijk. Ze houden alle mogelijke doorgangen bezet. Ook de landlieden van het Houtland krijgen Franse wachters om zich te beschermen.
Het Blootte zelf wordt overgelaten aan de genade van het (Spaanse) garnizoen van Nieuwpoort. Deze soldaten vinden dat prima en kunnen er nu op uittrekken om paarden, inwoners en contributies op te eisen. Ik mag daarbij zeker niet vergeten te vertellen dat de graaf van Monbron in naam van de koning van Frankrijk beloofde om alle schade en zelfs de intresten er bovenop aan de getroffen landlieden terug te betalen. Iets wat achteraf ook effectief zal gebeuren, maar de Fransen halen de middelen hiervoor wel met represailles op Spaans grondgebied. Een beetje zoals het spreekwoord ‘katje mie, katje were’.
Na de verovering van Kortrijk op 7 november 1683 nemen de Fransen zonder enige tegenstand ook de stad van Diksmuide in want de Spanjaarden zijn er vertrokken. Een garnizoen in de boterstad zal nu nog beter controle kunnen houden op eventuele raids in Veurne-Ambacht. Markies de Grana, de luitenant-gouverneur van de Spaanse Nederlanden kan de Franse agressie op zijn grondgebied niet tolereren en verklaart in naam van zijn koning de oorlog aan Lodewijk XIV. Die oorlogsverklaring komt op 16 december 1683 openbaar in Nieuwpoort. De vrees dat het Spaans garnizoen pas nu echt tot de actie zal overgaan blijkt ongegrond. Dat komt zeker door de goedertierenheid van Don Nuno de Salido, de gouverneur van Nieuwpoort die medelijden heeft met de arme landbevolking.
Waarom zouden zijn mannen hen nog verder ruïneren? Zij zijn toch niet de oorzaak van al die Franse vernietigingen en oorlogsellende? De gouverneur is door zijn menslievende houding maar magertjes geapprecieerd door zijn eigen mannen. Van de eerlijke lieden krijgt hij daarentegen bijzonder veel lof toegezwaaid. De oorlogsverklaring van Spanje aan Frankrijk zorgt voor een escalatie van het geweld bij de Fransen zelf. Ze vallen nu nog intenser binnen op Spaans grondgebied en ze steken daarbij heel wat dorpen en parochies in brand. Het is voor de inwoners heel lang geleden dat ze nog met dergelijke baldadigheden geconfronteerd werden.
–
Uit deel 10 van ‘De Kronieken van de Westhoek’
