30 oktober 1917. Gedurende de nacht wierpen Duitse vliegers veel bommen rond de kampen bij de dorpsplaats van Vlamertinge. De daaropvolgende nacht en ochtend gooiden ze tussen 4u en 5u30 zowat overal een 100-tal bommen naar beneden. Deze maand kregen de inwoners die al in het bezit waren van een ’toelating tot verblijf’ in Vlamertinge nu ook een ‘permis de séjour for the evacuated area’.
Deze toelating moest maandelijk verlengd en ondertekend worden door een agent van het Britse ‘intelligence corps’. Menige inwoner kreeg een proces-verbaal omdat hij of zij op de aangrenzende gemeenten aangetroffen werd zonder paspoort. Sommigen hadden dit bewijsstuk thuis gelaten, anderen ontzagen het zich om het nodige te doen omdat hun uitstap naar enkele honderden meter op de grensgemeenten voor doel had of omdat ze bij vroegere uitstappen nooit geen moeilijkheden ondervonden hadden. Het was wel eens voorgevallen dat Elverdingenaars en Poperingenaars die dicht van de Brandhoek woonden, zonder vrijgeleide voor Vlamertinge ’s zondags naar de mis kwamen op de Brandhoek en dus een proces-verbaal opliepen.
Op dergelijk proces-verbaal volgde: voor de rechtbank verschijnen. Aanvankelijk was dat nog in Bourbourg en later de school van Sint-Jan-ter-Biezen… en de gebruikelijke boete! Voor de inwoners van andere gemeenten was het uitzonderlijk dat ze een vrijgeleide zouden verkrijgen voor Vlamertinge, Elverdinge of Dikkebus. Een andere overtreding waaraan sommige inwoners zich onbezonnen blootstelden, was het overbrieven aan familieleden of kennissen die naar Frankrijk gevlucht waren, van ‘nieuws’ over de vijandelijke beschietingen, vernielde woningen, enz. De veiligheidsdienst waakte over de briefwisselingen en wanneer er min of meer ‘oorlogsnieuws’ vermeld stond, volgde voor de afzender de dagvaarding voor de rechtbank en soms de boete.
Met als gevolg dat de correspondentie op naam van deze personen wekenlang onderzocht werd. De Engelsen waren zeer achterdochtig en zagen in alles bespieding of spionage. Verscheidene inwoners werden verdacht van spionage! Om futiele redenen werd men soms aangehouden en naar het hoofdkwartier geleid om verhoord te worden. Enkelen werden tijdelijk aangehouden en anderen werden van het ene hoofdkwartier naar het andere gevoerd. Ofwel werden ze buiten hun weten dagenlang bewaakt door speuragenten. Want buiten de voornoemde Belgische veiligheidsdienst waren er nog veiligheidsagenten van de Britse ‘Intelligence Service’ in militaire kledij op de gemeente.
De redenen van sommige arrestaties waren soms ridicuul. Zo had een boer het droog aardappelloof op zijn aardappelveld in brand gestoken. Dit veroorzaakte een rookwolk en werd aanzien als een teken aan de vijand. Een andere landbouwer had het gras van zijn meers gemaaid voor hooi. ’s Avonds werd het gras in ‘oppers’ gelegd om ’s anderendaags bij zonnig weer terug open te spreiden. Na enkele dagen was dit hooi zodanig gedroogd dat er minder oppers waren. ‘There are not so many a yesterday’ zei een Engelse soldaat en de boer werd ter ondervraging weggeleid. Op een hofstede stond er een Engelse batterij en de boer van dit hof had uit nieuwsgierigheid die kanonnen wat van te dicht bekeken en dat kostte hem enige dagen aanhouding en ondervraging. Dienstdoende pastoor Vinck had een bezoek afgelegd aan een hofstede en las in zijn brevier tijdens de terugkeer over het land. Hij werd aangehouden en naar een hoofdkwartier geleid op beschuldiging van naar een landkaart te hebben gekeken.
De Engelsen waren op sommige dagen zeer streng in het nazien van de paspoorten van de burgers. Zonder paspoort mochten de inwoners de gemeente niet verlaten en de Vlamertingenaars die op andere gemeenten gevlucht waren, kregen geen toelating om hier terug te keren. Vlamertinge was dan een soort van verloren gebied voor diegenen die elders woonden. Wanneer iemand door de controledienst zonder geldig paspoort betrapt werd, kreeg hij een overtreding en minstens een geldelijke boete op de rechtbank. Een inwoner die zonder paspoort de gemeentegrens overschreden had en nu terugkeerde kon die wachter niet meer ontwijken.
Hij gebaarde deze agent niet te begrijpen en de Engelsman haalde een schrijfboek tevoorschijn waarop die burgers zijn naam en adres moest schrijven. Deze aarzelde geen ogenblik en schreef ‘Pieter Potlood, Brandhoek, Vlamertinge’. Er werden veel opzoekingen gedaan om die Pieter Potlood te kunnen vereenzelvigen, een naam die uiteraard niet bestond in onze streek. Er werden hier van tijd tot tijd door de Engelse politie of door de Belgische gendarmerie huiszoekingen gedaan in de woningen van sommige burgers, teneinde voorwerpen als hemden, sokken, dekens, dozen vlees, dozen jam, schoenen, enz.., voorkomende van de Britse soldaten aan te slaan.
En dan werd er soms een proces-verbaal voor heling of voor diefstal opgemaakt. Nochtans werd het merendeel van dit ‘Engels goed’ in de huizen, schuren of stallingen door de Engelse soldaten zelf achtergelaten. Benzinepullen vond men overal te velde. Veel vrouwen wasten voor de soldaten en dit wasgoed werd soms niet meer afgehaald omdat deze soldaten gekwetst werden, sneuvelden of soms onverwacht de streek achterlieten. Sommige Britse soldaten verkochten hun nieuwe schoenen, sokken, hemden, enz. en omdat deze kledingstukken hier moeilijk te verkrijgen waren, vonden ze gemakkelijk kopers. Die herhaalde huiszoekingen zonder ettelijke toelating en de inbeslagnames brachten een begrijpelijke verbittering teweeg onder de volksmensen.
Talrijke verordeningen op het verkeer, het sluiten van de herbergen, op de verkoop van waren, …werden uitgevaardigd zodat het niet moeilijk was voor de gendarmen iemand in overtreding te stellen en een proces-verbaal op te maken. ‘Het is oorlog! C’est la guerre! It’s the war’, het was deze kreet en onder die dekmantel werd er veel geschoven.
–
Uit ‘De Grote Kroniek van Ieper’ – werk in opbouw –
