23 januari 1583. Ten noorden van Nieuwkerke zijn er vrijbuiters gesignaleerd. Het blijkt om Spanjaarden te gaan die zich verschuilen bij ‘Roon-huyse’. Vanuit Ieper vertrekt er een peloton van honderd soldaten om de kerels te gaan oppakken. Dat is de Fransen in Armentières niet ontgaan. Ze sturen er een tamboerijn op af met de vraag of zij zelf niet beter zouden afrekenen met de bewuste vrijbuiters. De Ieperlingen sturen de man terug met de boodschap dat ze het liever zelf zouden doen. Hun actie kent wat later succes wanneer ze twaalf Spanjaarden en nog een jonge knaap bij de lurven kunnen grijpen.
De geknevelde zuiderlingen verhuizen direct naar Ieper. De 24ste mogen ze tekst en uitleg verschaffen. Er blijkt dan in elk geval dat ze op weg waren zonder hun kapitein. Hun proces volgt op vrijdag 8 februari 1583. Het zal zeker niet in hun voordeel pleiten dat de Hollanders een verschrikkelijke hekel hebben aan de Spanjaarden. De tafel van de vierschaar staat netjes gedekt, de vrijbuiters staan al op het podium te wachten op het verdict. Daar beneden zijn honderden poorters toegestroomd om het vermeende spektakel gade te slaan.
De Ieperlingen mogen dan wel bang zijn van de beul, toch staan ze hier vaak samengetroept om zijn dodelijke toneelstukken bij te wonen. Ik moet trouwens van geen ander spreken want ik sta er zelf bij. Het is de hoogbaljuw die die strafmaat voorleest. Negen bandieten zullen levend opgeknoopt worden. Hun drie kompanen, een onder hen was naar verluidt zelf ooit nog beul geweest, krijgen de dood op de brandstapel. De jonge kerel die meeliep met de Spanjaarden staat er verweesd bij. Zestien is hij en de hoofdbaljuw heeft ook voor de puber een straf in petto. Hij zal aan de schandpaal vastgemaakt worden met een strop om de hals waar hij getuige moet zijn van de terechtstelling van de twaalf.
Daarna zal hij gegeseld worden en voor tien jaar uit Vlaanderen verbannen. Elke vervroegde terugkeer zal bestraft worden met de galg. De beul kan nu beginnen aan zijn opdracht. Hij maakt er weinig woorden aan vuil. De negen Spanjaarden worden om beurt opgehangen. Wat moet dat toch vreselijk zijn om hier je beurt af te wachten? De vrees op de gezichten van je vrienden fysiek mee te beleven, met de gruwelijke gedachte dat het straks jouw eigen beurt zal zijn om gekraakt en gedood te worden. Kan je werkelijk je verstand op nul zetten bij dergelijke afschuwelijke vooruitzichten?
Pas nadat de negen zielloze lijken aan de touwen wiebelen komen de drie anderen aan de eindmeet van hun leven. Verbrand worden in het vuur, terreur, verschrikking, een waanzinnig heidens ritueel met als opener een beul die in één flukse beweging de tongen uit de monden snijdt zodat het drietal de markt niet op stelten zal zetten als ze gegaard worden. Kan je iets erger uitrichten dan het letterlijk wegknippen van de taal uit een levende mens? Gelukkig maakt het vuur vrij vlug een einde aan de drie Spaanse levens.
Boven de markt hangt een vreselijke geur van verbrande huid en vlees. Ik kijk naar het gastje die deze twaalf executies op rij met zijn eigen ogen moest aanschouwen. De jongen heeft in zijn broek geplast van de angst. Kan je ooit herstellen van dergelijke traumatische gebeurtenissen? De geseling achteraf zal misschien helpen. Misschien inderdaad wel beter de fysieke pijn van honderden bloedende striemen op je huid dan het inbranden van de dood in je hersenen. De verkoolde lichamen worden na de vertoning onmiddellijk weggedragen om begraven te worden op het kerkhof van Sint-Maartens, de resterende negen lijken blijven netjes hangen tot na de marktdag van morgen.
Een signaal van het stadsbestuur aan zijn bevolking, een boodschap van ‘zie maar wat er met je gebeurt als je aan het plunderen slaat’. De zaterdag krijgen we nog te horen dat we geen enkele brief meer mogen versturen naar vrienden of familie in Artesië, want daar woont de vijand. Wie dat toch riskeert zou best eens de volgende aan de beurt kunnen komen daar aan het schavot. Het ‘op de hals’ in de publieke mededeling laat niets aan onduidelijkheid over.
Dit is een fragment uit Boek 8 van De Kronieken van de Westhoek
