De opkomst van onze steden heeft duidelijk zijn oorzaken. Eerst en vooral heeft de Romeinse bezetting die verschillende eeuwen geduurd heeft zowat het eigen cultureel erfgoed gewist. De mensen kunnen niet langer terugvallen op hun oude tradities want die zijn er niet meer. Ze zijn niet meer bang om te vechten voor hun zelfbehoud en hun zelfstandigheid. Hun vrijheid vinden ze van langs om meer in de schoot van nieuwe gemeenschappen die bepaalde rechten toegeschoven krijgen van de graven.
Ook in Poperinge komt het volk in opstand om de nodige gemeentelijke vrijheden uit de brand te slepen. In 1147 ontstaat er een rebellie van de Poperingenaars tegen de Sint-Bertinusabdij. De wapens zullen niet neergelegd worden tot dat de heer abt bereid is om te luisteren naar hun bekommernissen. De graaf van Vlaanderen ziet zich verplicht om tussen te komen in de bloedige gebeurtenissen van die dagen. Zo krijgt de stad dan toch zijn eigen grondwet.
In 1208 wordt die voor alle geruststelling nog eens door de abt en de graaf bevestigd en verlengd. Plechtige beloftes van de abt zijn het. Hij zal de goede mensen van Poperinge beschermen in hun rechten. De amman, de hoogste rechter van de stad, kan niet langer naar eigen willekeur goederen en eigendommen afnemen van de stedelingen. Voortaan dient hij hiertoe toelating te hebben van een magistraat. Als hij het toch riskeert, zal hij zijn functie moeten neerleggen en zal hij een boete moeten betalen van 3 pond.
Elke beschuldigde zal voortaan zijn oordeel ondergaan in het bijzijn van de abt en krijgt zijn straf van gezworenen. Hij of zij zal nooit langer gestraft worden dan oorspronkelijk voorzien. Alle goederen die aangeslagen worden door de amman dienen opgeslagen te worden in de abdij in St.-Omer tot dat de beschuldigde zijn straf heeft uitgezeten.
Alleen het hof van Sint-Bertinus is bevoegd om klachten van schepenen en gezworenen te behandelen. Onderhandse transacties van gronden en woningen kunnen niet langer. Alle aktes dienen geofficialiseerd te worden door de centrale abdij. Als twee inwoners met elkaar op de vuist gaan, zal de aanstoker de kosten betalen. De doodstraf wordt ingevoerd voor moordenaars. Ten minste als de beschuldigde niet wordt vrijgesproken door de rechtbank. In dat geval kan de dader vrijuit gaan. Als de straf effectief uitgesproken wordt, rest er nog een laatste strohalm voor de gestrafte.
De vuurproef. Blootsvoets over een bed van gloeiende kolen stappen of een gloeiende ijzeren staaf met de blote handen vastnemen of meer van die plezante bedoeningen. Bezwijken tijdens deze onmenselijke proeven staat synoniem met de doodstraf die er dan onmiddellijk op volgt. Voor wie zich sterk houdt, wacht de vrijheid. Dat allemaal volgens de keure van 1147. Het is voorwaar een harde maatschappij.
In een nieuwe versie van 1232 wordt er wat geschaafd aan het strafrecht. De beschuldigde komt vrij als vijf juryleden, de keurheren of de ‘choremanni’, hem onschuldig verklaren. Als de jury twijfelt, is het aan de acht getuigen, de ‘compurgatores’ om hun oordeel uit te spreken. In alle gevallen heeft de beschuldigde het recht om te komen aandraven met eigen getuigen. De verschrikkelijke vuurproef geldt niet alleen voor moordenaars, maar iedereen die bestraft wordt voor diefstal, laster en gokken, weet wat hem of haar te wachten staat.
Vrouwen die met elkaar vechten, zijn al helemaal uit den boze. Direct een dubbele boete met een minimum die nooit lager zal uitvallen dan 3 pond, een bedrag dat in de 12de eeuw als een maximum boete aangestipt staat. Vreemdelingen die zich in Poperinge komen vestigen, moeten na een tijdje hun trouw zweren aan de keure. Als ze dat weigeren, moeten ze 10 sols betalen aan mijnheer de abt en worden ze achteraf dan toch nog verplicht om die eed af te leggen.
Vlaanderen ontpopt zich ondertussen als het centrum van de handel in West-Europa, met activiteiten die zich uitstrekken tot in Spanje, Italië en Rusland. Frankrijk en Engeland zijn trouwe handelspartners. De handelslobby die de Vlaamse textielproducten promoot, wordt vanaf de 12de eeuw omsc hreven als de Vlaamse hanze en die maakt op zijn beurt onderdeel uit van de hanze van London. Zeventien steden maken deel uit van de internationale hanze. Historicus Warnkoenig heeft ze allemaal opgelijst. Voor Vlaanderen lees ik Rijsel, Ieper, Douai, Arras, Doornik, Gent, Brugge, St.-Omer, Montreuil, Diksmuide, Belle, Poperinge en Orchies.
Verrijkt door zo een bloeiende handel, ziet Poperinge zijn bewonersaantal flink stijgen. De stad heeft in het begin één enkele parochiekerk, die van Sint-Bertinus, de grote apostel van Artesië. In 1290 worden er uit noodzaak twee nieuwe kerken opgetrokken. De eerste opgedragen aan Onze-Lieve-Vrouw en de andere is er een voor Johannes de Doper. Die laatste wordt ook wel ‘Saint-Jan le Baptist’ genoemd. Johannes de Doper zal binnen de kortste tijd plaats ruimen voor zijn ‘laptjesnaam’ Sint-Jan. Beide kerken worden gebouwd op kosten van de lokale gemeenschap.
Dit is een fragment uit Boek 5 van De Kronieken van de Westhoek
