Den 9 november 1800, zynde zondag, het heeft van ten 11 uren ’s morgens tot den dry uren na noen, zoo eene vervaerlyke dulle en felle wynd gemaekt dat menschen van 80 jaer oud bekennen van zulcken wynd niet geweten te hebben.
Anno 1800. Den 9 9bre is alhier op Reninghelst gebeurt het alderschrikkelickste wynd-tempeest, dat geen menschen gedagtenis hebben zulks gehoort en gezien te hebben, die gedeurt heeft van ’s morgens ten 11 12 tot den dry uren. Molens, huyzen, scheuren en boomen zyn weg gevlogen al of het stroyen geweest hadden. Den Casteel molen, die maer weynigen tyd te vooren verkogt was aen M. Kot, en nauwelijks in pagte aen Pieter Van Dromme, is ommegevlogen, de steenen, staeke en asse zyn in den val geheel gevlogen.
Het huys en de scheure van Jan Costenobel in het gebeurte, zyn bykans gheel weggevlogen. Eenen steenen onlangs nieuwgemaekten gevel ter hofstede Pieter Jacobus Hennebel gescheurt en ingevallen, de cappe van twee canten open en overgevlogen, dat zulks teenemael te verwonderen was.
Men was aldaer besig met de caerte te spelen, de vrauwe seggende, daer is alhier geen ongemak nog nood, ’t is al nieuw, en ziet, op eenen oogenblyk stonden zy te vergaen. De caerte vloog als den wynd uyt hunnen handen en men vondse niet meer. Tot Pieter De Weerdt de scheure was teenemael ingestuykt, en het dak was gevallen op de vrugten. De swaeren Doomykschen waegen, staende in’t wagenkot, is daer uytgeloopen in de modder, eenige stappen verre. D’hofstede bewoont by Jan Bril ook bykans teenemael verplettert.
Den Locre molen, ook onlangs verkogt, en sedert den brand nieuw gemaekt, omme gesmeten. Den swarten berg molen van de Fransche gebrand en nieuw gemaekt, insgelicks van den wynd ommegeworpen. Den Kemmelmolen is gevallen onder dat boven met de cappe in ’t land en de cruysplaeten omhoog; den molenaer is er onder verongelukt.
Eenen molen buyten de Meessens poorte by Ypren, is van de teyrlingen gestelt geweest om leeg op de grond, en alsoo blyven staen op syn vierkant. Hy heeft alsoo opgewonden geweest, en kors daer naer begon hy te draeyen.
Op den Cassel berg zyn elf molens ommegevlogen, den steenen molen bleef alleen staen. Omtrent Brussel, den wynd heeft eenen molen zoodaenig draiyende met rassigheyd in brande doen geraeken, en daer bye ene hofstede doen branden. Ter hofstede van de kynders Dionisius De Wynter, zyn de twee waegens uyt het waegenkot geloop en.
Uit het ‘Memoriael van Reninghelst door koster P.L. Cuvelier’
–
Eigenaardig genoeg krijgen we het verslag van de grote ’tempeest’ in het kroniek van Van Houtte op de 23ste november 1800:
Is om elf uren ’s morgens wesende zondag, is er eenen zoo magtigen wind ontstaen uyt den zuyden ende zuydwesten geduerende tot 4 uren naer middag, datter verscheyde mueren, huysen, coren ende windmolens sijn ingestort, groote schaede veroorsaekende aen kerken ende daeken, de hoornen uyt den grond gemekt, het hemels element der wind zoo machtig datter bij de getuygenisse van oude schriften ende bouken nooit zoo grooten stormwind in onse stad is gevallen. De 2de molen buyten de Meessenpoort staende op de rechter hand is omgewaeyt waeronder den molenaersknegt jammerlijck geplettert is geweest.
Item de 3° molen buyten deselve poorte is van sijne teerlyngen geset geweest, het stamkot staende op de slincker hand van den berm buyten de waeterpoort, is ondersteboven gestort in stucken. Het opperste der facade van Predykheerenkerck is ingestort en heeft 2 peerden doot geslegen. De straeten waeren belemmert met tegels en breiken van de daeken en schauwen dat er veele ongankbaer waeren.
–
Fragment (1797 – 1806) van een kroniek- Uit Westhoek-jrg 20 – 2004 nr 2-3-4
Boer Vervot uit Steenvoorde is dan weer wel correct omtrent de datum van de ‘grote tempeest’ en hij geeft een uitgebreid verslag van de schade. Hij schrijft:
Den 9 november 1800, zynde zondag, het heeft van ten 11 uren ’s morgens tot den dry uren na noen, zoo eene vervaerlyke dulle en felle wynd gemaekt dat menschen van 80 jaer oud bekennen van zulcken wynd niet geweten te hebben.
Tenjaeren 1779, het heeft oock wel eene dulle wynd gemaekt, gelyk men zien kon in page 364, maer deze is klaerblykelyk vele felder geweest, mits dat er vele meer meulens omgevlogen zyn, en vele schaillien en loot der kerken en thorens afgevlogen, twelk men in 1779 niet gezien en heeft, in deze wynd zyn ook een groot getal huyzen, scheuren, stallingen en thorens geschondt en omgevlogen, daer zyn overal een oneyndig getal hoornen, zelfs bollaerden en vele groote eekens omgevlogen, daer waarden hoornen, zoo men my gezegd heeft, van 6 en van 9 voet dik, in’t midden afgebroken, onder Steenvoorde zyn er meulens omgevlogen, te weten, den Klooster en den Foochenmeulen.
Ook onder Terdeghem den Roomesmeulen en eene olyemeulen; een te Ste Sylverster Cappel, een tot St Mariacappel, 2 tot Hazebrouck, tot Cassel zeven, aldaer zyn maer 2 blyven staen, te weten eenen terwe en eenen olyemeulen. Op den Catsberg is maer den steenen meulen blyven staen, aldaer zyn omgevlogen den nieuwen bergmeulen, eenen olyemeulen en den Boeschepemeulen, tot Arie zyn van de 9 meulens die aldaer waeren, 6 omgevlogen, 4 tot Berqin, 2 tot Wormhout, op Watou by de Duyst Perikels, 2 tot Belle, 17 tot Ryssel, tot Yper is er een om en een van zynen terlynk – teerlingen zijn de grote stenen waarop een windmolen doorgaans staat – en van plaetse vervort en rechte blyven staen, men rekent op 300 meulens omgevlogen in het oosten van West Vlaenderen.
By Donay zyn op eene prochie 20 huyzen omgevlogen, tot Duynkerke zyn 5 meulens omgevlogen en 2 schepen op de reede liggende vergaen, zonder een ziele te salveren. Tot Grevelingen is den thoren omgevlogen, waerdoor 10 menschen tleven verloren hebben, en verscheyde gekwetst. Tot Antwerpen het water stond 9 voet hooger als den ordinairen waterpas; den thermometer was 8 graeden leegers als het tempeest.
Het departement van den noorden, heeft orden gegeven, om de schade op te zoeken door geheel het departement, waerdoor dat er op Steenvoorde bevonden zyn geweest 76 394 pannen en veustpannen utgevlogen. Welker schaede op geheel Steenvoorde bevonden is tot 45 369 livers – Ponden – 5 sols, dit onbegrepen de schaede der hoornen.
Op den Haezewynde, halfweg Houtkerke, zyn afgevlogen 4000 pannen en 10 verustpannen. Op de Overbeke zyn 3749 pannen en 80 veustpannen afgevlogen. Op het kooster ofhospital 4000 pannen 490 veustpannen, 3200 schallien en eenen meulen welkers schade te zaem beloopt tot 4200 livers. De schaede van den Foochemeulen is geschat op 3375 livers. Van den thoren zyn afgevlogen 15 000 schaillien. Van de kerke zyn afgevlogen 80 000 schaillien en 200 pond loot.
–
Uit Doos Gazette van 2008 – Met dank aan Guido Vandermarliere (info: ‘De nalatenschap van Pieter Ludovicus Cuvelier, koster en schoolmeester in Reningelst – J. Beun – in Aan de Schrevenjrg. 111981- nr 1. & ‘Zuidwestvlaamse tijdskroniek, het ‘memoriael van Reningelst’ door koster P. Cuvelier, 1769-1814, Dr. Jos Demset, 1970)
