Diksmuide. Ijzer. Noordzee. Pagus Iseretius. Het oord raakt duizend jaar terug stilaan bekend als ‘Dicasmutha’, ‘Dicasmut’, ‘Dicimuda’, ‘Diquemude’, ‘Disquemue’, ‘Dicimut’. Uiteindelijk wordt het ‘Dixmude’. Pas veel later zullen de mensen spreken over ‘Diksmuide’. Maar daar zijn we nog lang niet aangekomen. In de tiende eeuw is Dicasmutha eigenlijk niet veel meer dan gehucht met een kapel die afhangt van de Sint-Niklaaskerk van Eessen.
31 oktober 1089. In een oorkonde waarin Robrecht II, de graaf van Vlaanderen, de proost van het Sint-Donaaskapittel in zijn bezittingen bevestigt, staat de naam ‘Dicasmutha’ voor de eerste keer op perkament vermeld: ‘aecclesia de Hesna, cum capellis sibi attinentibus, Dicasmutha et Clarc’. De naam Dicasmutha vindt zijn oorsprong in de periode 940-950. Later in dit verhaal zal duidelijk worden wie de dooppeter is van de naam van Dixmude. Hesna staat hier trouwens voor Esen (Eessen), Clarc voor Klerken. De plek aan de Ijzermonding is al eerder in beeld gekomen in oude manuscripten van de abdij van Sint Omaars waar aangegeven wordt dat Adalfridus, de heer van Alveringem, zich door Audomarus laat ompraten tot de christelijke leer.
Er zijn in de jaren 300 al verwoede pogingen geweest om de Westhoekbevolking te laten afzien van hun heidense en brute levensstijl. Maar een chronisch gebrek aan predikanten zorgt er voor dat de mensen al snel hervallen in de ‘oude doolinge ende afgoderie’. Met de komst van St. Audomarus, de bisschop van Terwaan komt daar in 665 verandering in.
Waar situeert Dicasmutha zich? Halverwege en iets ten zuiden van de denkbeeldige lijn die Veurne en Torhout met elkaar verbindt. Sinds 270 is de zee diep doorgedrongen in de Westhoek. De burg van Veurne ligt op een beschermende hoogte. Westelijk van Dixmude. Voor de rest slingert de brede en wijdvertakte zeearm van de Ijzer zich door het uitgestrekte Westhoekgebied. Dicasmutha vormt een dijk aan de zuidwestelijke kant van de Ijzer.
Een dijk (dic) aan de monding (mude) van de Ijzer: Dicsmude? Het gehucht ontwikkelt zich op de samenvloeiing van de IJzer en de Handzamevaart. Beide waterlopen vormen, samen met de omliggende broeken die tussen 1000 en 1050 nog eens volledig zullen overstroomd worden, het vlakke land aan de Noordzee. Dixmude kijkt achter zich uit op een poldergebied. Tot het jaar 1100 zal Dixmude afhangen van haar moederparochie Eessen.
Dit is een fragment uit Boek 2 van De Kronieken van de Westhoek
