22 juli 1338. De Engelsen ontschepen in Antwerpen, voor alle duidelijkheid: op het grondgebied van Brabant. Edward en Jacob houden er een reeks van vergaderingen. De Engelse koning dringt aan dat Artevelde zijn zaak zou ondersteunen (een militaire aanval op Frankrijk) maar de kloeke Gentenaar houdt voet bij stuk. Vlaanderen moet neutraal blijven. Hoewel zijn persoonlijke voorkeur wel naar de Engelsen gaat. Hoe vaak heeft de tandem van de Vlaamse graaf met de Franse koning niet voor tegenspoed gezorgd in Gent? Tijdens de delicate onderhandelingen biedt de positie van Lodewijk van Nevers een mogelijke uitweg. Als de graaf breekt met Filips van Valois krijgt hij meteen alle steun van Holland en Gelderland en kan zijn zoontje trouwen met de Engelse troonopvolgster.
Het blijkt onmogelijk om de graaf daarvan te overtuigen. Lodewijk van Nevers verlaat nog tijdens de onderhandelingen heimelijk zijn kasteel van Male en verhuist samen met vrouw en zoon naar Frankrijk. Zijn rol in Vlaanderen is nu helemaal verdampt. Om zijn weelderige levensstijl verder te zetten zal hij nu financiële steun moeten krijgen van Filips van Valois. De Vlaamse bronnen zijn inderdaad helemaal opgedroogd voor onze graaf. De hertog van Brabant moet evenmin weten van een Engelse militaire actie.
De Vlamingen houden de boot af, dus waarom zou Brabant alleen de ijzers uit het vuur halen voor Edward III? De hertog verontschuldigt zich met de bewering dat hij niet klaar is voor de strijd. De Duitse baronnen van hun kant, allen partners van Engeland wijzen in de richting van hun keizer. Die moet eerst toestemming geven. Ter informatie: keizer Lodewijk de Beier is getrouwd met de zus van Edwards echtgenote, dat betekent dus dat ze eigenlijk zwagers zijn van elkaar. De toenaderingen in Duitsland nemen in elk geval hun tijd. Edward III laat zijn zwager uitroepen tot keizerlijk-vicaris en ondertussen blijft hij intens in gesprek met Jacob van Artevelde en de Vlaamse gemeenten, allemaal lobbywerk om hen definitief te laten breken met hun Frans verbond en met graaf Lodewijk van Nevers.
November 1338. Na een zomer vol massagewerk van beide zijden is er nog niet veel veranderd in Vlaanderen. Tijdens de maanden mei en juni is de graaf nog eens extra campagne komen voeren in Gent en in Brugge met als neusje van de zalm een volledige kwijtschelding van de schulden aan Frankrijk. Zolang het land van Vlaanderen maar in neutraliteit en onpartijdigheid zou blijven bij de conflicten tussen beide rijken. Dan zal er ook geen vuiltje aan de lucht zijn voor de koophandel met Frankrijk.
Edward III stelt de graaf van Gelderland aan om nog eens afzonderlijk te lobbyen bij de graaf en hem te overtuigen van een onderling huwelijk van hun kinderen. Hoe men het ook bekijkt; Artevelde en zijn Vlamingen blijven het spel correct spelen. Ze mogen dan geen grote fan zijn van Filips van Valois maar toch weigeren ze te breken met hem. Tot Lodewijk van Nevers zich plots geroepen voelt om zijn statuut in Vlaanderen te komen opvijzelen. De Engelsen zitten nog altijd in Brabant, met de winter in aantocht moet hij hen voorlopig niet meer hen vrezen in Vlaanderen. Rijsel, Douai en Sint-Omer zijn al bezet door grafelijke partijgenoten. De tijd is aangebroken om de leliaards ook aan de macht te brengen in de andere Vlaamse steden.
Een herstel van de grafelijke macht zal in zijn ogen zeker voorkomen dat Vlaanderen alsnog de kant van Engeland zou kiezen. Lodewijk van Nevers hoopt daarbij stiekem op de steun van die van het Brugse Vrije die zich een beetje uit de bak gebeten voelen door de macht van de drie goede steden, de nieuwe unie van Gent, Brugge en Ieper waar blijkbaar geen plaats voorzien was voor het Brugse Vrije. De Vrijlaten krijgen van de graaf alvast een volledig herstel van hun voorrechten zoals ze die bezaten in de tijd van Filips van de Elzas.
Winter 1338. De eerste poging van de graaf gebeurt in de stad van Bergen. 25 poorters bekopen het met hun leven waarop de leliaards de stad overnemen. Na dit eerste succes is Diksmuide nu het volgende doelwit. De graaf van Vlaanderen verlaat direct zijn verblijfplaats Doornik om zich in Diksmuide bij zijn ridders te gaan voegen. Ze zien het zeker zitten om vanuit Diksmuide hun aanval op Brugge uit te voeren. Brugge moet een makkie zijn want de gemeentelijke milities zijn momenteel bezig met de belegering van het kasteel van Liedekerke aan de grenzen van Brabant.
Een kasteel dat trouwens door de leliaards bezet wordt gehouden. De keuze van Diksmuide als uitvalsbasis voor de grafelijke actie heeft veel te maken met de officiële macht die Ieper in het Westland tentoonspreidt ten nadele van de buitengebieden en steden als Veurne, Diksmuide en Poperinge. Dat Ieper profiteert van Artevelde om zijn textielmonopolie uit te buiten, biedt volgens de grafelijke entourage alle kansen om deze steden los te weken van Artevelde. Diksmuide krijgt dus begin februari 1339 groot bezoek van Lodewijk en zijn leliaards die gaan logeren in de binnenstad.
11 februari 1339. De geruchten dat de graaf zich in Diksmuide ophoudt zijn al doorgedrongen tot in Brugge. Dat heeft natuurlijk te maken met de wetenschap dat het in de boterstad heus niet allemaal vrienden zijn van Lodewijk van Nevers. De burgerij slaat alarm. Brugge moet absoluut anticiperen op deze vijandelijke actie. Opperschepen Gillis van Coudebrouck en hoofdman Jan van Koekelare stellen een militie samen en haasten zich met hun manschappen naar Beerst. Ze arriveren er in de valavond van de 12de februari en willen van de nacht gebruik maken om binnen te dringen in Diksmuide, de graaf met zijn ridders tijdens hun nachtrust te verrassen en gevangen te nemen.
Lodewijk van Nevers is al in zijn eerste slaap verzeild als men hem ijlings wakker maakt met de boodschap dat de Bruggelingen aan de poorten van Diksmuide klaarstaan om binnen te breken. De graaf krijgt amper te tijd om zijn wapenuitrusting te grijpen, laat staan om zich fatsoenlijk aan te kleden. Lodewijk springt halfnaakt op zijn paard, dankzij de bijstand van zijn 100 ridders kan hij zich in volle ren tot buiten de vestingen reppen. Een helse vlucht die pas eindigt aan de voet van de torens van Sint-Omer.
Hier zullen ze voor 101 mannen nieuwe kleren moeten kopen. Zelfs zijn grafelijk zegel heeft Lodewijk moeten achterlaten in Diksmuide. Het verraderlijk opzet van hun eigen graaf zet begrijpelijkerwijze kwaad bloed bij de Vlamingen. Een delegatie van de Vlaamse gemeenten biedt zich aan bij Filips van Valois om er zijn beklag te doen. Vlaanderen eist de teruggave van de kastelen van Rijsel en Douai die door bedrog en geweld afgepakt zijn van het land. De Franse koning wist natuurlijk af van de acties van Lodewijk van Nevers en stond al klaar om die militaire verder te ondersteunen.
Met de Vlamingen voor zijn neus veinst hij van niets te weten en speelt hij de vermoorde onschuld. Hij kan gewoonweg het risico niet nemen dat de Vlaamse neutraliteit zou omslaan in het voordeel van de Engelsen. De rest van dat jaar 1339 kan best vergeleken worden met een politiek schaakspel. Het najaar is al in zicht als de Duitsers eindelijk kleur bekennen in het voordeel van Edward III.
1 september 1339. De Engelse koning begroet zijn bondgenoten in Engeland. De Duitse baronnen tekenen present. Ook Holland schaart zich aan Engelse zijde. Een leger van nagenoeg 50.000 Engelsen, Hollanders en Duitsers concentreert zich in Brussel, Bergen en Valenciennes met het plan om Cambrai in de tang te gaan nemen. Hoewel deze stad zich officieel op het grondgebied van de Duitse keizer bevindt blijkt de Franse koning deze bisschoppelijke stad bezet te houden. Edward III bijt zijn tanden stuk op Cambrai en dat terwijl Valois nu met een flink leger oprukt naar Péronne. Het Engels leger volgt die beweging. Na een diplomatiek intermezzo wordt de datum voor de echte confrontatie vastgelegd op 22 oktober. Jacob van Artevelde houdt zich nog altijd strikt aan zijn politiek van neutraliteit. De strijdkracht van de Vlaamse gemeenten neemt niet deel aan de krijgstocht richting Péronne.
De Vlaamse legers hebben zich verzameld tussen Menen en Deinze. Lodewijk van Nevers meldt zich tijdens de maand oktober aan in Kortrijk. Hij wil nog praten en onderhandelen met de Vlamingen. De afgevaardigden uit Brugge en Gent haasten zich op 21 oktober naar Kortrijk, ook Jacob van Artevelde is van de partij. Er gaan dagen voorbij vol van twijfelachtige gesprekken en ontwijkende beloften. Het wordt met de dag duidelijker dat de graaf van Vlaanderen maar rond de pot draait en er feitelijk alleen maar op uit is om de Vlamingen ver van de Engelsen te houden. Terwijl de Engelsen door Henegouwen oprukken verlaat Lodewijk van Nevers de stad Kortrijk en is het veinzen afgelopen. De Franse bezetters van de nabijgelegen steden gaan zo goed als onmiddellijk van start met een reeks uitvallen over de grens van Vlaanderen. Ze vallen er binnen in de woningen van de landbouwers en komen er hun goed plunderen en verwoesten, precies alsof Vlaanderen nu vijandelijk gebied geworden is.
Oktober 1339. De eigenzinnige politiek van Jacob van Artevelde krijgt niet alleen kritiek in het zuiden van West-Vlaanderen. Ook in Brugge zijn de meningen over de Gentenaar blijkbaar verdeeld. Voor zijn tijd werden de commerciële transacties altijd strikt begeleid door een groep van exclusief Brugse makelaars maar met de komst van Artevelde wordt Brugge ineens overspoeld door makelaars uit Brabant, Henegouwen en lieden uit Spanje, Italië en het Roomse rijk. En dat kan niet op veel bijval rekenen van de gilde van de makelaars.
Reken daarbij dat Jacob van Artevelde meestal korte metten maakt met de oppositie. Geschiedschrijver Meyer maakt in elk geval melding van de wreedheid van Artevelde tegenover die makelaars welke dan op hun beurt de zaken op de spits drijven. Wat dan natuurlijk op bijval kan rekenen van de Brugse wevers en volders die hun welstand precies wel te danken hebben aan de Gentenaar. Het gevolg van deze tegenstelling laat zich tijdens deze oktobermaand zien wanneer de textielwerkers een vergadering van de makelaars op de beurs in de Steenstraat binnenvallen en veel van de aanwezigen vermoorden. De textielmannen krijgen daartoe de hulp van een brigade gewapende Gentenaars die Jacob van Artevelde hen ter beschikking gesteld heeft om de onrust in Brugge neer te slaan.
Van de veldslag in Péronne komt ondertussen niets in huis. De Siciliaanse koning jaagt Filips van Valois de stuipen op het lijf met zijn bewering dat de sterren groot gevaar voorspellen voor de Fransen. Aan de kant van Edward III weigeren Holland en Henegouwen om effectief de Franse grens over te steken. Beide legers trekken zich achteruit. De Engelsen sturen hun garnizoenen naar Doornik, Cambrai, Rijsel en Douai en blijven er in stand-by. Edward rept zich naar Brussel om nog eens te onderhandelen met Jacob van Artevelde.
Ook de andere coalitiepartners zullen van de partij zijn. Artevelde staat natuurlijk voor een groot dilemma. Het is nu wel zelf de koning van Frankrijk die de deal met Vlaanderen opgeblazen heeft met zijn invallen over de grens. Valois heeft zich sinds de slag van Cassel in 1328 alleen maar vijandig gedragen tegenover de Vlamingen. Terwijl Edward III gestreden heeft voor de Vlaamse vrijheden en de ontwikkeling van onze nijverheid.
Dit is een fragment uit Boek 9 van De Kronieken van de Westhoek
