31 maart 1794. In Westouter hoort men de hele avond schieten. De Franse verkenners dwingen er een landman die ze konden klissen om hen naar de standplaatsen van de Oostenrijkse voorwacht te leiden. De landman moet ongetwijfeld zijn ‘cool’ behouden hebben wanneer hij de Fransen tot bij een rij knotwilgen brengt. In de veronderstelling dat ze te maken hebben met de bewuste schildwachten schieten de Fransen hun geweren af op de wilgen om het dan na hun heldendaad op een lopen te zetten. Vier dagen later staat er weer zo’n bende in Westouter.
Ze eisen in naam van generaal Vandamme een brandschatting van 300 kronen die nog voor de middag betaald moet zijn. De vrijwilligers krijgen het in elk geval van langs om moeilijker om de sansculotten die hen nu bijna dagelijks komen aanranden van zich af te houden. Hun verzet lukt de ene keer wel, andere keren zijn ze onmachtig om de Franse euveldaden te beletten. Op 14 april komt er nog een aanval die veel heviger is dan de voorbije charges. Tussen Belle en Boeschepe komen hele zwermen ‘nations’ over de grenzen. De vrijwilligers van Kemmel en Dikkebus vechten als leeuwen en krijgen daarbij de hulp van de Poperingenaars. Ze slagen er in om de vijand op de vlucht te drijven tot aan de Westouterberg die de Fransen bezetten met hun veldgeschut. Wanneer ze hun makkers zien vluchten voor de vrijwilligers stormen ze zelfs als razenden van de berg en overrompelen ze onze dappere mannen die nu op hun beurt moeten wijken voor deze overmacht.
De volgende dag wordt het nog erger. Het schieten begint al van in de vroege morgen, zowat overal. De ‘nations’ komen hun wraak uitwerken in Westouter. Ze steken de kerk, het kasteel, de huizen van de plaats en de hofsteden in lichterlaaie. De verschrikte inwoners zijn dan al op de loop gegaan en zien vanuit de verte er verbijsterd op toe hoe hun woonsten en alles wat ze bezitten in de vlammen vergaat. Het lijkt er op alsof het einde van de wereld aangebroken is en dat een legioen huilende en tierende duivels rond de vlammen aan het dansen is. Tegen dit woest geweld is weerstand bieden niet langer mogelijk. De vrijwilligers, aangevallen in hun loopgrachten boven Westouter kunnen enkel de schurken tegenhouden en nog meer gruwel vermijden. Bij het aanbreken van de avond liggen er 131 woningen in de as. Het enige wat er nog van Westouter overblijft zijn de huizen van de koster en van twee tolbeambten. Te Reningelst vreest men natuurlijk dat de sansculotten hun vernielingswerk in hun dorp zullen verderzetten. Iedereen vlucht daarom met zijn vee, meubelen en alles wat min of meer draagbaar is.
Het blijft vreemd genoeg nu enkele dagen stil over de grenzen. De lieden aan onze kant leven desondanks dag en nacht met die constante vrees dat ze elk moment een grote aanval mogen verwachten. In de dichtbij gelegen legerplaatsen liggen er inderdaad minstens 24.000 Fransen gereed om bij het eerste bevel het Westland te bestormen. Tegen die stroom aan vijanden kunnen ze maar weinig tegenover stellen. Op de Oostenrijkers moeten de mensen in de Westhoek niet al te veel rekenen. Ze zijn met te weinig in getal.
Bij het minste gerucht gaan ze op de loop, zoeken een schuilplaats in de grachten en laten het vechten over aan de vrijwilligers. Op paasmaandag 21 april buldert het kanon aan Abele, gelukkig zonder gekwetsten voor onze boerenwachten. Alles laat uitschijnen dat het onweer straks zal uitbreken. Bij de Franse legerbenden is er heel wat beweging merkbaar, een van de komende nachten mogen we ongetwijfeld een overval verwachten. Dat was zowat een beetje de situatie in de streek van Poperinge tijdens de overgang van 1793 op 1794.
Hoe is het tijdens die tijd vergaan voor de inwoners van Veurne-Ambacht? Lodewijk Allaeys keert even op zijn stappen terug en keert terug naar de voorbije wintermaanden. De bevelhebber van Nieuwpoort heeft op het einde van oktober 1793 de Fransen gedwongen hun beleg te staken door het zeewater zijn werk te laten doen. Veel inwoners hebben hun paarden, vee, wagens en meubelen over de Ijzer naar het Vrije gevoerd en omdat de overstroming de hele winter aanhoudt blijven veel wegen ook de hele tijd onbruikbaar. Je mag er zeker van zijn dat de Fransen dieper zouden zijn doorgedrongen in Vlaanderen indien ze over de Ijzer zouden geraakt zijn. Maar dat was dus niet het geval.
In de lente van 1794 hebben de Hollandse krijgslieden ook nog de bruggen van de Sint-Jorispolder afgebroken. Eerder zijn ook de Uniebrug en de oversteek van Schoorbakke ontmanteld door Poolse krijgsbenden. De geallieerden hebben trouwens hetzelfde gedaan met de Hogebrug te Diksmuide die al op 27 oktober tegen de grond ging. De Franse benden die verspreid zijn in Veurne-Ambacht legeren in de diverse parochies die niet onder water staan. Ze eisen voortdurend dat alle woningen voor hen beschikbaar moeten zijn en breken de huizen open van wie de inwoners gaan lopen zijn. Paarden en vee drijven ze weg, varkens en gevogelte doden ze voor hun dagelijks gebruik. De wintervoorraden, het houtwerk van de schuren en de stallingen voeren ze weg naar het kamp waar ze menen te overwinteren. En als er uiteindelijk niets meer te roven valt, leggen ze een brandschatting op aan de schaarse inwoners die er nog gebleven zijn.
Dat is bijvoorbeeld het geval in Pervijze. De Franse bezetter eist 6.000 ponden. Hoofdman Pieter Vereecke en baljuw Ghyselen manen de al dan niet gevluchte inwoners van Pervijze en de heerlijkheden van Bercle aan om hun contributie te betalen. Uiteindelijk zullen ze de som van 3.870 ponden kunnen inzamelen bij 34 personen. Het geld wordt overgemaakt aan de Franse generaal Gougelot die logeert in de woning van de lokale priester Caestryk. Zo gaat het er aan toe in de diverse parochies. Voor wat betreft Adinkerke staat er opgetekend dat de Fransen daar op 13 december 1793 de kerk, de molen en de huizen afbranden en nogal wat mensen beroven van hun goederen, beesten en vruchten. Het zal er in het Westland de komende maanden niet op verbeteren. Integendeel zelfs.
Dit is een fragment uit Boek 10 van De Kronieken van de Westhoek
