Gent aan de Duitse grens

Deel 9 van ‘De Kronieken van de Westhoek’ krijgt stilaan vorm. Alvast een fragment…

Anno 918. Boudewijns opvolging zorgt voor een split in zijn bezittingen. Arnulf I (29) wordt de nieuwe graaf van Vlaanderen terwijl zijn broer Adolf een ietwat ondergeschikte rol krijgt als graaf van het land van de Morinen. De regio Boulogne of Bonen, Saint-Pol een kilometer of tien van Atrecht, Terwaan en Guines. Adalulf zal kinderloos sterven rond 934 en zo zal dat hele gebied weer in de schoot van Vlaanderen vallen. Een van zijn eerste beleidsdaden van de nieuwe graaf is ervoor te zorgen dat zijn moeder de nodige schenkingen doet aan de Sint-Pietersabdij van Gent. Nu ze heeft aangegeven dat ze er wil begraven worden mag er best ook boter bij de vis komen. Elstrudis gaat in op zijn verzoek en schenkt veel schone gronden aan de abdij. Deze gronden liggen in het graafschap van Kent in het koninkrijk van Engeland. Graaf Arnulf zal met verloop van tijd de bijnaam krijgen van ‘de Oude’.

Hij raakt verwikkeld in een hevig conflict met zijn buur de hertog van Normandië, een twist die hij blijkbaar al meedraagt van de tijd toen zijn vader nog leefde. De ruzie met Normandië draagt natuurlijk niet bij tot de interne rust in het uitgeputte Vlaanderen. Vooral de geestelijken te lande klagen steen en been dat alle energie en middelen gebruikt worden aan ridders en oorlogslieden. De toestand van de kerk na de rampspoed van de Noormannen is allerellendigst. De kloosters hebben al hun kostbaarheden zien wegvoeren. Hun gewijde vaten, gouden en zilveren heiligenschrijnen. Hun kostbare boeken, ontelbare handschriften van de oudheid. Manuscripten die de eerste kerkvaders zo zorgvuldig hadden bewaard zien ze nu verbrand en vernield. Er zit niet veel anders op voor de monniken om hun vernielde kloosters achter te laten. Hun gestichten blijven verlaten achter. Verteerd door het vuur in in gruzelementen dienen ze nu als schuilplaats voor wilde dieren of voor landlopers en struikrovers.

Hun akkers en boomgaarden waar de monniken zo veel tijd en energie hebben ingestopt zijn veranderd in braaklanden en woestijnen en begroeid met distels en doornen. Alsof ze er nooit geweest waren. Vrede, godsvrucht en welvaart zal nog niet voor morgen zijn. Het stikt overal van de vluchtelingen, bedelaars op zoek naar wat brood in deze beproefde streek. Ze kloppen aan bij de Villae van de noblesse. Of aan de deuren van de rijkere burgerij ergens langs de straten van de omwalde steden. Hier en daar ondernemen enkelingen pogingen om de gronden van de abdijen weer vruchtbaar te krijgen en om er wat simpele huizen op te trekken. Niet gemakkelijk want de Noormannen hebben zo goed als niks intact gelaten en tot overmaat van ramp vallen veel verlaten eigendommen nu ten prooi van inhalige edellieden. De landlieden leven kortom gezegd in mensonwaardige omstandigheden zonder enige middelen van bestaan.

De graven verdelen de gronden en de landerijen van de abdijen nu aan hun eigen leenmannen en vazallen die later weinig geneigd zullen zijn om die terug af te staan aan de rechtmatige eigenaars. Ik verwonder me er niet om dat de Vlaamse geestelijkheid gaat pruttelen bij graaf Arnulf die net zoals zijn vader zaliger netjes heeft meegewerkt met de adel en de hand heeft gelegd op nogal wat kerkpanden in het graafschap. Graaf Arnulf zal later tot inzicht komen en hun eigendommen herstellen. Hij helpt krachtdadig met de heropbouw van kerken en abdijen en zorgt dan toch voor een heropbloei van het land. Zo roept hij in 937, op verzoek van Transmarus de bisschop van Doornik, de monniken van Sint-Baafs terug naar Gent. Hij helpt hen met man en macht om hun ooit zo beroemde abdij uit zijn vervallen toestand te herstellen. Tot nieuwe verwikkelingen er voor zorgen dat het klooster en de inwoners van de villae die er van af hangen plots niet meer zullen moeten rekenen op de hulp van hun graaf.

In 936 is Lodewijk van Overzee de nieuwe koning van Frankrijk geworden. Hij is een afstammeling van de beroemde Karel de Grote en kijkt met gretige ogen naar Lotharingen dat ooit nog in het bezit geweest is van de Karolingers maar sinds 925 onder het gezag staat van de koning van Germanië. Dé grote concurrent natuurlijk. De lezer zal zich vermoedelijk afvragen waar Lotharingen zich bevindt en wat dit te maken heeft met onze vaderlandse geschiedenis. Ik vertel er daarom dus bij dat het bewuste Lotharingen zowat het huidige België omvat, het is zeggen alle gebieden ten oosten van de Schelde. Oost-België valt dus in het oude Duitsland terwijl Vlaanderen Frans grondgebied is.

De Duitse koning, Otto I beseft dat hij de Fransman van zich moet afhouden. Hij heeft trouwens goed in de gaten dat nogal wat edelen sympathiseren met Lodewijk. Otto gaat samenspannen met zijn schoonbroer Hugo van Parijs, Hugues le Grand. Best grappig is trouwens dat de Franse koning getrouwd is met Gerberga een zuster van Otto en dat beide rivalen dus ook elkanders schoonbroers zijn. Van je familie moet je het hebben! Om het verhaal nog wat smeuïger te maken geef ik nog mee dat de grote Hugo zelf de nodige ambities koestert om het koningschap in Frankrijk over te nemen.

Er komt gegarandeerd oorlog van. Graaf Arnulf van Vlaanderen staat uiteraard aan de kant van koning Lodewijk. Hij is aan hem verknocht door zijn familiebanden en natuurlijk ook door zijn eed van leenman die hij aan de Fransman heeft afgelegd. Hij ziet zich dus verplicht om de Duitsers te bestrijden. Toch trekt Otto aan het langste eind. In de buurt van Laon komt het in 941 tot een grote veldslag waarbij de helft van het Frans leger gedecimeerd wordt en de rest op de vlucht slaat. Het wordt een bittere nederlaag voor Lodewijk die zich ternauwernood in het zadel kan houden en dat dankzij de hulp van de Aquitaniërs.

Agreeably, in some cases such things viagra canada can show some quick results. This drug is very much online cialis mastercard useful for them in order stay healthy. This will assist you practice this cialis for order generic ED capsule securely and in correct way. All cialis generic cheapest try now now these herbs are blended in right dosage to get relief from anxiety, stress and depression.

Otto kan zijn gezag nu helemaal herstellen in Lotharingen en brengt oost-België weer helemaal onder de Duitse heerschappij. Het kost hem niet veel moeite nu de Fransman in de lappenmand ligt. Arnulf is wel de gebeten hond voor de Duitse koning. Zijn steun aan Lodewijk vergeet hij zomaar niet. Deze wrok zal natuurlijk heel erg ongemakkelijk zijn voor de graaf van Vlaanderen. Het gebied tussen Gent en Antwerpen met inbegrip van het land van Waas maakt in die tijd nog geen deel uit van Vlaanderen. De Schelde gaat een grote rol spelen in de oude geschiedenis van Vlaanderen. De stroom die van Gent naar Dendermonde loopt en verder met andere rivieren verenigd wordt tot in Antwerpen en zich daar in twee armen opsplitst die dan beiden verder zeewaarts stromen. De Schelde behoudt in de vroegste tijden deze loop van het zuiden naar het noorden en loopt hoogstwaarschijnlijk van Gent naar Biervliet waar die zich in een soort van zeeboezem of grote kreek ontlast.

In die oude tijd vloeien de Leie en de Schelde niet met elkaar samen te Gent maar behoudt de Leie haar eigen bedding op het traject waar zich momenteel nog altijd de Lieve stroomt die er vermoedelijk een overblijfsel van is. Een algemene springvloed die gepaard gaat met een grote westerstorm zal er de oorzaak van geweest zijn dat het waterpeil van de Schelde op een moment zodanig stijgt en het overstromende water wel zijn weg moet zoeken in de gezwollen Leie en het water zich met geweld een weg baant van Gent naar Dendermonde waar nu nog altijd het traject van de stroom is gebleven. Deze nieuwe bedding wordt na verloop van tijd dieper en dieper en voerde de meeste wateren in de richting van het oosten. Terwijl er in het oude bed niet veel stroming meer overbleef. Waarop die gaat verzanden en dichtslibben zodat er uiteindelijk niets meer van zal overblijven. Wanneer dat proces verlopen is kan niet worden vastgesteld. Maar het valt aan te nemen dat het tussen de 6de en de 9de eeuw moet geweest zijn. Rond het jaar 900 moet de oude Schelde nog bevaarbaar zijn hoewel de nieuwe Schelde dan al lang zijn nieuwe bedding volgt.

Die nieuwe loop van de Schelde krijgt ook zo zijn politieke consequenties. Na de dood van de Franse koning Lodewijk de Vrome beslissen zijn kinderen dat de grens tussen Frankrijk en Lotharingen op de loop van de vroegere bedding die dan ook nog altijd als de Schelde wordt omschreven. Alles wat zich ten oosten van Gent bevindt maakt deel uit van Lotharingen en valt dus in het Duitse keizerrijk, het gebied dat al in hun handen is sinds 925. Het zijn de vroegere graven die dat oostelijk gebied in vroegere jaren een beetje clandestien hebben binnengerijfd, zelfs zonder medeweten van hun leenheer-koning.

‘Je moet niet denken dat je zomaar met mijn voeten kan spelen’, zoiets zal koning Otto wel gedacht hebben over Arnulf na zijn steun aan de veldslag van Laon. En dus palmt hij de oostelijke landen netjes weer in. Later zullen de zonen van de Franse koning dit nog eens extra officialiseren. Als nieuwe graaf van Gent en zijn oostelijke regio wordt een zekere Wigman aangeduid, één of andere hoge piet van het adellijk huis van Saksen. Het is best grappig om erbij te vertellen dat de oostzijde dicht bij Gent-stad tot aan de Vier Ambachten in die tijd de ‘Otto-Gracht’ genoemd wordt. Wigman wordt dus in elk geval de baas over het land van de Over-Schelde, het land van Waas, de Villae van Hulst, Axel, Boekhoute en Assenede, het land dat later bekend zal raken als deze ‘Vier Ambachten’. Ook Aalst zal korte tijd later onder het gezag van Wigman vallen.

Fijne geschiedenis is het. Ik leer iets bij. Zoals die fameuze naam ‘De Vier Ambachten’. Waar komt die vandaan? Hulst, Axel, Boekhoute en Assenede in de jaren 900 allen hofstedes (villae) met elk een redelijke partij grond. Ze worden alle vier bestuurd door een eigen gouwgraaf, een soort ambtenaar in dienst van de koning, een ministerialis. De gebieden zelf worden ‘ministerium’ genoemd wat in het Frans omschreven wordt als ‘métier’ en in het Nederduits als ‘ambacht’. Pas later zal ambacht enkel nog van toepassing zijn voor ambachtslieden en handwerklieden. Het hele gebied dat onze graaf Otto valt wordt voortaan officieel ‘Rijks-Vlaanderen’ genoemd. Om het extra protserig te maken ook wel ‘Flandria Imperialis’.

Wigman baas over zijn Flandria Imperialis dus. Vet is hij daar niet mee als hij geen middelen krijgt om zijn nieuw graafschap te besturen. Hij zal zich moeten verdedigen tegen zijn buren uit Vlaanderen. Daar wordt in voorzien. Otto laat op de grond van de Sint-Baafsabdij een kasteel bouwen voor Wigman. De sterkte ligt pal op het westelijke uiteinde van zijn heerlijkheid. Maar Wigman wil meer. Hij laat een extra gracht delven tussen zijn nieuw kasteel en Biervliet. Het is die bewuste Otto-gracht, de ‘Fossia Ottoniana’ die er voor moet zorgen dat er een duidelijke scheiding komt met het Vlaanderen van graaf Arnulf. De officiële grens tussen Frankrijk en Duitsland. De Otto-gracht is trouwens niet veel meer dan het uitdiepen van de oude Schelde die op dat moment als voor een flink stuk zal dichtgeslibd zijn.

Otto is zijn gat nog niet helemaal gekeerd of de ruzie tussen de Franse en de Duitse leenman barst al weer los. Graaf Arnulf laat schansen opwerpen en blokhuizen timmeren waar hij krijgsvolk in deponeert. Ze moeten hier de uitkijk houden en een gunstige gelegenheid afwachten om de vijand te overvallen. Hij wil waarschijnlijk ook wel voorkomen dat die Otto-Gracht er zal komen. Arnulf heeft het gemunt op de nieuwe burcht van Wigman. Geweld, uithongering, insluiting, belegering. Maar al zijn pogingen mislukken. De Saksische graaf is een taaie burger en houdt zich aan het gras. Tot Arnulf met een beter idee voor de pinnen komt. Waarom zou zijn eigen dochter Lutgardis niet trouwen met Wigman? Op die manier wordt Arnulf de schoonvader van Wigman en komt er weer vrede in plaats van agressie. De krakelen vallen stil en het komt tot een betere verstandhouding tussen de graaf van Vlaanderen en de koning van Duitsland. De oudste dochter van Wigman treedt in de echt met Diederik II, de graaf van Holland. Een onderonsje dat wel kan tellen.