Brugge lijkt wel een lustprieel

Vlaanderen mag weer van vooraf aan beginnen

Anno 1128. Door de onverwachte dood van Willem Clito eindigt de discussie over wie al dan niet de nieuwe graaf zal zijn. Dirk van de Elzas is nu volkomen meester over Vlaanderen. De Franse koning gaat daar aanvankelijk nog altijd niet mee akkoord. Getuige daarvan is de aantekening in de Ieperse kronieken dat de stedelingen Dirk op 30 september nog altijd niet durven te erkennen als graaf van Vlaanderen omdat de Fransman naar verluidt ‘met een grote krijgsmacht’ op komst is. Lodewijk de Dikke probeert inderdaad nog eens de voormalige gravin Clementia op te hitsen. Dirk van de Elzas toont zich bijzonder pienter. Hij gaat eens op een verstandige manier met zijn tante praten.

Dirk brengt haar zelfs zover dat ze bij haar overlijden haar integraal weduwengoed aan hem zal overmaken. De graaf zal daar trouwens niet zo lang op moeten wachten want ze sterft al in het jaar 1129. Tegen die tijd heeft de koning van Frankrijk hem al in zijn functies bevestigd en legde hij zijn manschap af aan de Franse kroon. Vlaanderen staat nu aan de vooravond van een nieuw begin.

Ik mag het gerust bestempelen als het jaar nul van een nagelnieuwe era. De graaf probeert aanvankelijk om de geesten van de weerspannige Vlamingen terug te winnen. Hij schaft de onverdraaglijke tollen en belastingen van zijn voorganger af en verleent tal van vrijheden en voorrechten aan de steden die tot op heden maar karig bedeeld waren. Zo ontstaat er op zijn minst een grotere gelijkheid tussen de verschillende gemeenten onderling. Graaf Dirk herstelt de wetten en zuivert zijn land van de misdaad die na deze periode van anarchie duidelijk is toegenomen. Op enkele jaren tijd ontpopt hij zich tot een vader van het land. De nare herinneringen aan de jaren 1127-1128 gaan al gauw vervagen. In 1134 onderneemt Willem van Lo nog maar eens een nieuwe poging om het regime van Dirk van de Elzas omver te werpen.

Hij ontscheept te Sluis met enkele schepen Engels krijgsvolk, neemt die stad in en gaat vervolgens de omgeving pesten met roofpartijen. De graaf van Vlaanderen slaagt er relatief gemakkelijk in om de weerbarstige Ieperling in te sluiten zodat Willem geen kant meer uit kan en zich moet overgeven. Het verdrag tussen Willem en Dirk stipuleert dat hij (nog maar eens) zijn rechten op het graafschap opgeeft en dat hij als onderpand hiervoor zijn driejarige zoon in de handen geeft van Dirk van de Elzas. Willems retour naar Engeland verloopt dus ongetwijfeld in mineur. Het zal nog een hele tijd duren voor ze hem in Vlaanderen zullen terugzien! In datzelfde 1134 treedt Dirk in het huwelijk met Sybille van Anjou, de dochter van Fulco, de koning van Jeruzalem en toch wel opmerkelijk de weduwe van zijn gedode rivaal Willem Clito. Een ander pikant detail is de bewering dat Dirk eerder al eens getrouwd was met Swanhilde van Hongarije (+1132), de weduwe van Karel de Goede en dat ze samen zelfs een dochter kregen, een zekere Lauretta van Vlaanderen.

De tournee van een godsdienstgoeroe

Dirk en Sybille zorgen onder elkaar voor een resem nakomelingen. Voor het gemak van mijn lezers graag dit lijstje in chronologische volgorde: Boudewijn, Filips (°1142), Mattheüs (°1144), Pieter, Gertrude, Margareta, Boudewijn en Mathilda. Voor onze vaderlandse geschiedenis zal enkel Filips van belang worden. De schoonvader van onze graaf Dirk is dus blijkbaar in functie als koning van Jeruzalem. Je voelt me al van ver aankomen dat Fulco op korte termijn beroep zal doen op de militaire diensten van zijn schoonzoon. Dat gebeurt reeds in het jaar 1138. Fulco van Jeruzalem is verwikkeld in een hevige oorlog tegen de Egyptenaren en de Saracenen die enkele christelijke steden in Palestina in hun macht kregen en die nu stilaan Jeruzalem bedreigen. Hoog tijd dus dat het westen met een tweede kruistocht orde op zaken komt stellen.

In Vlaanderen loopt alles gesmeerd, de rust is voelbaar. De Vlaamse edelen zien het best zitten om de messen te slijpen en een robbertje te vechten tegen de ongelovigen. En dat omdat ze volgens de kroniekschrijvers ‘opgewekt zijn door de vurige ijver’ van graaf Dirk. Voor ze kunnen vertrekken ligt er wel eerst nog wat wetgevend werk op de plank. Op 2 februari 1138 gaat er in Ieper een staatsvergadering door. Daar bevestigt de finefleur van Vlaanderen de wetten die Boudewijn Hapkin eerder heeft ingevoerd. Dirk regelt het in Ieper eveneens dat zijn echtgenote Sybille tijdens zijn afwezigheid Vlaanderen als regentes zal besturen.

Ik vertel er nog bij dat de gezaghebbende katholieke godsdienstgoeroe Bernardus van Clairvaux aan een Vlaamse tournee begonnen is om overal het woord van God te gaan verkondigen, de goede zeden van de Vlamingen te herstellen en vooral om zijn netwerk van abdijen uit de grond te stampen. De heilige Bernardus, want zo noemen de chroniqueurs hem respectvol, brengt in Veurne de monniken van de Duinenabdij onder zijn gezag. Bernard is de man die de ‘Salve Regina’ of ‘goeiedag koningin’ naar hier brengt. Hij steekt niet onder stoelen of banken dat er elke zaterdag moet gezongen worden voor de ‘allerheiligste maagd’. Maria natuurlijk. Ondertussen profiteert Bernard van Clairvaux ervan om de situatie in het heilig land uit de doeken te doen. De Saracenen zijn de slechten en wij de goeden. Hij prijst Dirk van de Elzas de hemel in omdat hij bereid is om te gaan vechten tegen de barbaren en maakt de jongeren zo zot als een achterdeur om toch maar mee te gaan strijden tegen de ongelovigen.

De kruisvaart verloopt relatief gemakkelijk.

Dirk slaagt er in om de barbaren te verdrijven uit hun versterkingen aan de Jordaan en helpt achteraf zijn schoonvader met de inname van verscheidene steden. Met Ascalon als schoonste voorbeeld. In 1139 zien de Vlamingen hem al terug. Bij zijn terugkeer gaat Bernard van Clairvaux de graaf tegemoet. Nadat hij terug verenigd is met zijn Sybille stichten ze samen een klooster te Clairmarais bij Sint-Omer. De vraag hiertoe komt natuurlijk van Bernard die er monniken van zijn orde zal stallen onder de leiding van abt Gunfridus. Ook de abdij van Drongen valt in de prijzen.

Er breken enkele relatief rustige jaren aan die enkel verstoord worden door een verbond van de koning van Engeland met Boudewijn van Bergen en Hugo van Saint-Pol. Daarbij voert de jaloezie over het goed draaiend Vlaanderen de boventoon. Hun verenigd leger kan echt niet op tegen dat van Dirk van de Elzas. De diverse veldoversten spatten tijdens de veldslag uiteen en moeten vluchten voor hun leven. De traditionele plunderingen zijn bestemd voor hun eigen grondgebieden. St.-Venant komt terug in Vlaamse handen. In het jaar 1144 sluiten Brugge en Veurne vrede met elkaar. Zo komt er een einde aan de vijandschap die al sinds de tijd van Karel de Goede tussen beide steden heerste.

Jaloezie bij de kruisvaarders

Het jaar 1147. Droevige tijdingen uit Jeruzalem beroeren de westerse wereld. Koning Fulco is al een tijdje overleden en opgevolgd door zijn zoon Boudewijn III, een schoonbroer van onze graaf dus. De verdeeldheid onder zijn ridders ter plekke heeft de nieuwe koning in een lastig parket gebracht. Sultan Zengui heeft recent de stad Edessa ingenomen, daarbij de christen inwoners vermoord en nu dreigt hij om hetzelfde aan te vangen met Jeruzalem. Indien er geen hulp komt vanuit Europa zullen de Turken de heilige stad innemen. Zoveel is zeker. Bernardus is al volop gestart met zijn campagne voor een derde kruistocht en krijgt daarvoor natuurlijk de volmondige steun van paus Eugenius III. Verscheidene Europese prinsen nemen met hun ridders het kruis op en daar kan Dirk van de Elzas natuurlijk niet bij ontbreken.

Hij laat het bestuur van het land over aan Sybille en hun zoontje Boudewijn en benoemt de proost van Sint-Donaas tot hun adviseur. De kruistocht start in de junimaand van 1147. Lodewijk VII, de Franse koning en Godfried de hertog van Brabant reizen eveneens naar het oosten, net zoals een groot getal Vlaamse, Waalse, Duitse en Franse prinsen en ridders. Keizer Conrad is ook al van de partij. De doortocht door Griekenland stelt het leger al direct voor grote problemen. De Grieken verlenen de westerlingen aanvankelijk een gastvrije doorgang maar stellen zich achteraf bijzonder vijandig op tegen de christenen.

Gesloten stadspoorten, amper te verkrijgen voedsel waar ze dan nog mee foefelen. Zo mengen ze bijvoorbeeld kalk bij het meel en bedriegen ze die van ons terwijl ze er bij staan. En ik heb het dan nog niet over hun guerrilla-oorlog waarbij ze de troepen aanranden op nauwe wegen. Pas in 1148 bereiken de kruisvaarders eindelijk Syrië en tegen die tijd zijn de christen prinsen al heel wat volk kwijtgespeeld. Terwijl ze nog geen enkele Turk gezien hebben. Tijdens een algemene vergadering in Ptolomaïs besluiten de coalitiepartners om eerst en vooral Damascus te gaan belegeren. Dirk van de Elzas neemt deel aan de bestorming en toont zich van zijn beste zijde.

De verovering van de stad is slechts een kwestie van tijd. Terwijl de belegerden al denken om op de vlucht te slaan lopen er enkele christelijke paljassen rond die grondig jaloers zijn op de naam en faam van onze graaf en die hem best wel eens een toontje lager zouden willen zien zingen. Een geheime deal met de vijand en verraad vanuit eigen rangen brengen de legers nu in een hachelijke situatie. Ingesloten door de tegenstanders en beroofd van water en levensmiddelen zorgen er voor dat de westerlingen hun beleg moeten opbreken en zich schandelijk moeten terugtrekken. Keizer Conrad is zo verontwaardigd om het verraad dat hij de boel hier in de steek laat en naar Duitsland terugkeert. Graaf Dirk, de Franse koning en de rest van de vorsten blijven ter plekke in Syrië.

1149. Boudewijn van Henegouwen profiteert van Dirks afwezigheid om de wapens op te nemen tegen Vlaanderen. Tegen Sybille moet hij het kunnen halen. Zijn leger valt helemaal onverwacht binnen in Artesië, met alle gevolgen van dien. Sybille laat zich niet kennen en mobiliseert de beschikbare mannen om een veldtocht te beginnen tegen de Henegouwers. Gelukkig slaagt de aartsbisschop van Reims er in om beide partijen te kalmeren en volgt er een wapenstilstand van zes maanden. Ondertussen gaan de gevechten in Syrië onophoudelijk verder. Gevechten die in het voordeel van het westen verlopen waardoor onze prinsen nu met een gerust gemoed kunnen terugkeren.

This medicinal drug can be pharmacy on line viagra readily obtained in 100mg sachets & are bought at reasonable rates from the medical stores. There are cost reductions, confidential transactions, and even overnight FedEx shipping. buy cialis overnight They might be anxious or depressed which does not price for viagra allow them effectively perform. A slipped disc can produce different symptoms like varying degrees of pain in the back or neck along with numbness or weakness, tingling, Paralysis of single muscles, possibly with pain radiating to the arms or legs, paralysis in the part of the body below the spinal cord pressure, disturbance of feeling in the limbs, muscle spasms, difficulty controlling bowel movements or bladder function, disturbance of feeling check this viagra sans prescription in the rectum and.

De Turkse wapens zijn andermaal bedwongen. Dirks schoonbroer Boudewijn III van Anjou is op dat moment de koning van Jeruzalem. Met toestemming van patriarch Fulco schenkt hij als dank een deel van het zogezegde heilig bloed van Jezus. Bloed dat Jozef van Arimathea persoonlijk zou afgewassen hebben van het lijk van Jezus nadat hij van het kruis werd gehaald. Dat spul moet dat al meer dan elfhonderd jaar oud zijn.

Een fles met geronnen bloed

Geschiedschrijver Gailliard omschrijft de terugkeer van Dirk van de Elzas met zijn fles geronnen bloed op een devote manier en dat stukje proza wil ik mijn lezers echt niet ontzeggen: ‘nadat de Turken volledig verslagen waren keerde de graaf met dat onschatbaar pand naar zijn landen terug. Hij oordeelde dat zijn handen die zo vaak door mensenbloed bezoedeld waren geweest, nu te onrein waren om het bloed van de goddelijke persoon, die de mensgeworden liefde was, te dragen. Hij vertrouwde het bloed toe aan Leonius, de abt van Sint-Bertinus te Sint-Omer die hem gedurende zijn kruisvaart trouw had bijgestaan als zijn aalmoezenier.

Leonius ontving het heilig bloed uit de handen van de patriarch van Jeruzalem. Het zat in een kristallen vat dat aan een ketting bevestigd was. Fulco legde het om zijn hals, en zonder het nog eenmaal van zijn borst te verwijderen legde hij de terugreis naar Vlaanderen af. Zo kwam hij op 7 april 1150 in deze houding samen met de graaf aan in Brugge. De zo lang gewenste terugkeer van Dirk van de Elzas was nauwelijks bekend in Vlaanderen. Toen de inwoners vernamen met welke grote schat het land zou begunstigd worden, liepen ze hen met zijn allen tegemoet en lieten ze voluit hun vreugde blijken.

Toen hij in de buurt van de stad gekomen was, gingen de magistraten hem tot buiten de poorten tegemoet. In het gezelschap van de geestelijkheid, de edeldom, de gilden en de ambachten, allen met hun vaandels, hun standaarden en met brandende fakkels in de handen. Ze waren vergezeld door een ontelbare menigte van volk. Nadat ze de graaf verwelkomd hadden, begeleidden ze hem stoetsgewijs door de stad die wel leek veranderd te zijn in een lustprieel. Al de inwoners, arm of rijk, hadden met de grootste ijver de hand aan het werk geslagen om de voorgevels van hun huizen op zijn prachtigst te versieren en te verlichten. De straten waren met bloemen bestrooid en geflankeerd door sparren. Toen Dirk eindelijk voor de poort van zijn paleis aangekomen was overhandigde Leonius de heilige relikwie die hij onmiddellijk in zijn hofkapel liet plaatsen.’

Nog tijdens datzelfde jaar 1150 laat Dirk van de Elzas een kapel bouwen die hij opdraagt aan het heilig bloed. Het nieuwe gebouw komt er naast de bestaande hofkapel die nog gebouwd was door Boudewijn van de Ijzer. Achter het altaar van de oude kapel maakt men een brede opening zodat de relikwie zal kunnen gezien worden vanuit beide kapellen. Vier kapelanen krijgen de verantwoordelijkheid op hun schouders om zorg te dragen voor het bloed van Jezus.

Het zijn kanunniken van de heilige Basilius die elk een toelage krijgen om er goddelijke diensten te verrichten. Ze dienen dagelijks een mis voor te dragen in de H. Bloedkapel om dan achteraf ook deze in de Sint-Donaaskerk te gaan meevieren. De vier priesters krijgen elk een eigen woning met tuin, gelegen in de Brouwerstraat en met een toegang tot de Burg, in de Blindezelstraat tussen de kapel en het stadhuis. Naast de vier kanunniken krijgt de nieuwe kapel ook een eigen koster met een halve toelage (ook wel prebende genoemd).
Een huwelijksdeal zorgt eindelijk voor vrede

Na dit devoot intermezzo belandt graaf Dirk nu opnieuw in de realiteit van de dag. En dat is natuurlijk die oorlog tegen Boudewijn van Henegouwen. De wapenstilstand ervan loopt op zijn einde. De graaf moedigt de soldaten die hem naar het oosten hadden vergezeld aan om hier in eigen land ook nog een tandje bij te steken. De buren mogen best eens een lesje krijgen. Een deel van de soldaten mag gerust al voorop trekken om alles te plunderen, te verwoesten en te verbranden. Boudewijn van Henegouwen, met steun vanuit Luik en Namen laat de aanval niet onbeantwoord.

In de driehoek tussen Douai, Valenciennes en Kamerijk, op de heerlijkheid ‘Ostrevant’ vallen de woedende Henegouwers in volle furie aan op de Vlamingen. Een bloedige veldslag. De verliezen zijn aan weerskanten amper te overzien zodat het heel cynisch overkomt om hier alsnog een winnaar aan te duiden. Toch zijn het de Henegouwers die wijken en de overwinning aan Dirk van de Elzas moeten laten. Er is maar één positieve zaak aan dit menselijk debacle. Beide graven beseffen eindelijk dat ze best eens een blijvende vrede met elkaar mogen sluiten. Boudewijn van Henegouwen toont zich eindelijk bereid zijn claim op Vlaanderen af te staan.

Een huwelijksdeal bezegelt de vrede

De zoon van de graaf van Henegouwen (ook al een Boudewijn) zal trouwen met de dochter (Margareta van de Elzas) van de graaf van Vlaanderen. Als ze beiden tenminste een acceptabele leeftijd bereikt hebben hiervoor. Dirk van de Elzas en Sybille verliezen in 1150 hun oudste zoon Boudewijn. Ze begraven de jongen in de abdij van Sint-Winoksbergen waar hij trouwens monnik wilde worden. Dirk van de Elzas is de volgende in lijn om zijn vader in diens bezittingen op te volgen.

1154. Willem van Lo moet Engeland na een geanimeerd verblijf van 17 jaar achterlaten. Van de oorlogszuchtige wapenheld blijft dan al niet veel meer over. Een mens verslijt van te leven, Willem is blind geworden. Dankzij de tussenkomst van enkele vrienden laat Dirk van de Elzas hem weer toe in het graafschap, hij geeft hem zelfs de toelating om als kanunnik toe te treden in de abdij van Lo. Willem zorgt ervoor dat de abdij het zich niet zal beklagen. Ook het klooster van Sint-Winoksbergen valt in de prijzen met zilver en goud en allerhande kostbaarheden. In 1156 trouwt Filips van de Elzas, de oudste zoon van graaf Dirk met Elisabeth van Vermandois, een echtverbinding die op termijn zo zijn belang zal krijgen voor Vlaanderen.

Tussen al die weetjes door sijpelt er weer nieuws binnen uit Jeruzalem. Dirks schoonbroer is daar nog maar eens overvallen door de barbaren. De koning van Jeruzalem smeekt het westen om de kruistocht van 1149 nu eens ’te goei’ te komen afwerken. Die was maar zus en zo gelukt en daarom zitten ze hier nu met de gebakken peren. Onze graaf ziet het al meteen zitten om voor een derde keer naar het oosten te vertrekken en een heilige oorlog tegen de ongelovigen te voeren. Omdat Sybille er op gebrand is om zelf eens al de heilige plaatsen daar te bezoeken duidt Dirk van de Elzas zijn 14-jarige zoon Filips van de Elzas aan als zijn tijdelijke opvolger en laat hij hem hiervoor door de staten van het land erkennen.

–

Uit deel 9 van ‘De Kronieken van de Westhoek’ (verschijnt einde 2019) – lees verder hier