Kloteweer over Oostende

Zekere maat en pegel
Het begin van de jaren 1500 zorgen voor een economische revival in Vlaanderen. Ook de visserij en de haringvangst in de Vlaamse havens beleven goede tijden. Zoals dat ook nu nog altijd het geval is lopen er ook aan zee malafide handelaars rond die het niet al te nauw nemen met de gewichten en de opgelegde standaarden. Er is in Oostende rond 1509 sprake van misbruik en bedrog en dat leidt op de 18de september tot een formeel verbod om nog haring aan de man te brengen langs de kustlijn zelf. Dat moet voortaan openbaar gebeuren in de officiële zeemijnen van de havens van Oostende, Sluis, Nieuwpoort, Duinkerke of Grevelingen. In 1512 verschijnt er nog een extra verordening op last van de keizer: de haringtonnen moeten voortaan geproduceerd worden met zekere standaardmaten. ‘Zekere maat en pegel’ zoals dat hier omschreven staat.

Gedurig onweer en overstromingen brengen de hele tijd verder schade toe aan de duinen en de zeedijken. Op 8 mei 1515, het zal al in opdracht zijn van Filips’ zoon Karel V, de nieuwe graaf van Vlaanderen dat er beslist wordt dat de zee-infrastructuur een gemeenschappelijke zorg is voor alle steden en kasselrijen uit de regio. Voortaan zal ieder zijn deel van de herstellingskosten moeten bijdragen. De totaalkost wordt in dat jaar begroot op meer dan tienduizend pond. Op 26 december 1516 en 24 november 1517 blijken deze voorzorgen zeker geen overbodige luxe. Een verschrikkelijk stormweer met geweldige overstromingen zorgt voor grote schade aan de infrastructuurwerken.

Windkracht, overstromingen en schade
Voor zolang men zich kan herinneren organiseert Oostende een driedaagse jaarmarkt die gepaard gaat met een trio van kermisdagen. Dat gebeurt vreemd genoeg op Sint-Katharinadag, in de winter. De 25ste november. Vreemde kooplieden krijgen dan de toelating om alle slag van koopwaren te kopen of te verkopen. In 1518 brengt Karel V daar verandering in. De driedaagse wordt verplaatst naar het weekend van 29 juni, de feestdag van de heiligen Petrus en Paulus en zal zeker meegaan tot diep in de 18de eeuw. Onze graaf schopt het in die jaren tot keizer van zowat heel West-Europa.

Zijn ruzie met de koning van Denemarken zorgt in 1522 voor grote problemen bij de visvangst welke een belangrijk onderdeel uitmaakt van de Vlaamse koophandel. Deense oorlogsschepen kapen vissersschuiten van Oostende, Nieuwpoort en Duinkerke. Er komen officiële klachten van. De keizerlijke gezant van Karel reist naar Denemarken in het gezelschap van een officiële delegatie van de havensteden om er de teruggave van de schepen te eisen. Of dat al dan niet gebeurt vertelt Bowens er niet bij. De zee blijft hoe dan ook de hoofdrol spelen. Ik probeer zoveel mogelijk variaties op hetzelfde thema te brengen in de hoop een leesbaar geheel te kneden voor mijn lezers. Storm betekent per slot van rekening altijd veel windkracht gevolgd door overstromingen en schade.

Hoe vaak kan een mens dat op een andere manier omschrijven zonder vervelend over te komen? Misschien moet ik het eens proberen met Jacobus’ oorspronkelijke teksten, hier en daar wel wat licht aangepast, spelling en zo, lees maar: ‘de noordwestenwinden veroorzaakten in het volgende jaar 1529 een zodanige springvloed in de oceaan en wel bijzonderlijk op de Vlaamse kusten, dat daardoor niet alleen de havens overstroomd werden maar ook de duinen, en de baren, meer dan drie voet hoog over de hoogste zeedijk gevloeid zijn, dewelke het doordringend geweld van de woedende golven niet langer konden weerstaan en uiteindelijk op verscheidene plaatsen doorscheurden. Bij welk droevig voorval veel mensen en beesten het leven verloren en overal de grootste onheilen veroorzaakt werden. Een groot deel van oud Oostende werd op 5 november 1530 in een soortgelijk stormweer door de zee opgeslokt, hetgeen de inwoners noodzaakte hun woningen achterwaarts te brengen in de nieuwe stad, en die zo veel mogelijk door dijken te beschutten, waarom de keizer een plakkaat uitgaf, gedagtekend te Gent op 23 mei 1531.’

De nieuwe streep van keizer Karel
Keizer Karel gaat er zich nog meer mee bemoeien. De zee heeft nu al veel te vaak de kustlijn vernietigd. Er volgen nog twee verordeningen. Een op 7 september 1531 en nog een van latere datum. De aanleg en het onderhoud van de duinenlijn tussen Grevelingen en Sluis zou ermee gediend zijn moest die gepaard gaan met een kustweg parallel met de duinenrij en over de hele lengte,van zuid naar noord. Ideaal voor de kooplieden en de reizigers. Bowens vermoedt dat de zogezegde ‘graaf Jansdijk’ die er volgens de mondelinge overlevering gekomen is in 1412 in feite niets anders is dan de nieuwe streep van keizer Karel in 1532.

Oostende zal wel aangeklopt hebben bij zijne majesteit dat ze de hele schade niet alleen konden dragen waarop ’s Heer Wouters Ambacht van toen af aan zijn bijdrage heeft dienen te betalen. In 1534 ontvangt de stad Oostende verder nog haar vergunning voor de opening van de oostsluis. Op 26 juli 1535 krijgt de stad bijkomende regels opgelegd om de groeiende visnijverheid in goede banen te leiden. De stuurlieden en de vissers van de haringvangst zullen zich er noodgedwongen moeten naar schikken. Ik laat enkele troebele passages over de stadszegels en nieuwe verordeningen links liggen en beland zo sneller dan verwacht in het jaar 1549. Een oorlog met Schotland zorgt voor schade en stroperijen op zee. De Vlaamse schepen zijn er het slachtoffer van. Op 19 januari 1549 beveelt de keizer dat ieder koopmansschip bepaalde artillerie aan boord moet hebben om te kunnen weerstaan aan de vijand.

Kloteweer op 5 oktober 1559
Het verweerd stadsregister van de stad heeft het opnieuw over onweer en overstromingen. Op 13 februari van 1551 breken de dijken door, samen met de hoofden en de palen. Met als logisch gevolg weer grote averij aan de stad en het land in zijn omgeving. Keizer Karel zal achteraf tweeduizend gulden bijdragen voor de herstelling. ’s Heer Wouters Ambacht zal vier stuivers per gemet betalen en Oostende zal 5.400 gulden moeten bijdragen om de beschadigde dijken in zijn vroegere staat te herstellen en verder te werken aan de verdere kustinvesteringen. In 1556 sluit het stadsbestuur van Oostende een overeenkomst met de collega’s van het Brugse Vrije.

Er komt een nieuwe dijk en een aanvullende havengeul aan de oostkant van Oostende. Op een plaats die ‘Blutsere’ genoemd wordt. Louis Mesdagh en Geert Rym worden gemachtigd om de werken te coördineren. Weer kloteweer op 5 oktober 1559 met navenante schade aan de bouwwerken. De koning laat schadebestekken opmaken voor de drie getroffen wateringen, die van ’s Heer Woutermans-, Vyncx- en Camerlynckx-Ambachten. De eerste zal vier stuivers per gemet moeten vrijmaken, voor Vyncx & Camerlynckx wordt er twee stuivers voorzien. Oostende zal instaan voor de bouw van nieuwe dwarshoofden, het herstellen van de blauwe sluis en nog andere noodzakelijkheden. Het lijkt duidelijk dat Oostende de grootste inspanningen moet dragen voor de eigen haven en dat het daar maar voor een klein deel ondersteund wordt door haar hinterland.

De jaarmarkt die in 1518 door wijlen keizer Karel naar de 29ste juni werd verplaatst, blijkt geen onverdeeld succes. De foor kent veel te weinig bezoekers, misschien kan een extra markt soelaas brengen. Er vertrekt een aanvraag om ook op Sint-Katharinadag de kramen te mogen opstellen. Zoals dat vroeger altijd geweest is: op 25 november. De goedkeuring volgt via een decreet van februari 1562. Filips de tweede, de zoon van Karel zit op dat moment al stevig in het zadel als koning van Spanje en soeverein van de Nederlanden. Hij laat zich van langs om meer gelden. Op de laatste dag van oktober 1563 laat hij een edict afkondigen m.b.t. de uitrusting van de schepen, de zeerechten, verzekeringen en andere zaken. De zeelieden moeten zich voortaan aan de nieuwe reglementen houden en zich ook op zee netjes gedragen tegenover de vrienden van de koning.

Het vernielend gif schiet wortel
Ik verneem nu pas dat de oude stad tegen het jaar 1568 al flink geslonken is door de voortdurende overstromingen en de aanslagen van de Noordzee. Veel inwoners zijn er weggetrokken en hebben een woning betrokken in de nieuwe stad. De Onze-Lieve-Vrouwekerk heeft al veel parochianen verloren. Geweldige noordenwind en stormvloeden zorgen op 1 en 2 november van 1570 voor een onstuimige aanval van het water op de Vlaamse kusten.

Waardoor er opnieuw sprake is van verscheidene dijkbreuken, overstroomd land en betreurenswaardige verwoestingen. Al de nieuwe schade verzinkt in het niets vergeleken met de rampspoed die de ketterij over Vlaanderen zal uitstrooien. Ik laat het Jacobus zelf even uitleggen: ‘onze Nederlandse provincies kregen te maken met de ketterij, zijnde een onuitputtelijke bron van alle denkbare onheilen en beroerten. Haar vernielend gif schoot wortel in bijna alle koninkrijken van Europa en veroorzaakte er de rampzaligste ongevallen. De tweedracht ontstond door geschillen aangaande onze godsdienst en ongelukkig genoeg kregen onze provincies hetzelfde lot toegewezen.

Composition includes buying generic viagra the Radix bupleuri, Tuckahoe, radix scutellariae, fructus gardeniae, atractylodes, yam, rhizoma atractylodis, talc, angelica, peach kernel, safflower, etc, the Fuyan pills are intended to soften and dispel the clot in blood. This plant is not only used for mild erectile viagra sale issues. Quit Smoking: Smoking makes us vulnerable cheap viagra towards defects such as macular degeneration, cataracts and optic nerve damage. To over come these problems men use various medications such as http://deeprootsmag.org/2016/12/13/you-have-come-to-the-world-i-pour-out-praise-for-you/ order cheap viagra which initially tends to give you a energy boost with longer intimacy session but the after effects are hidious as it can effect your liver by damaging your kidneys badly.

De godsdienstoorlog zorgde voor de beweenlijkste beroerten van de 16de eeuw, de geschiedschrijvers hebben er hun peuzeling mee gehad, door de ketterij verloor de koning van Spanje een deel van onze provincies. De beruchte samenzwering van de prins van Oranje met zijn aanhangers, bekend en berucht als zijnde het bondgenootschap van de geuzen, tegen het gezag van Filips II is door onze schrijvers uitvoerig beschreven. zodat ik me moedwillig beperk tot de gebeurtenissen in Oostende en het lot dat onze stad toebedeeld kreeg bij die betreurenswaardige gebeurtenissen. De vijandelijkheden begonnen in 1566 en werden met grote hevigheid verdergezet. De verovering van steden, plunderingen, verwoestingen, brandstichting en bloedvergieten maakte van de schoonste provincie van Europa een ongenadige moord- en brandkuil. Ten opzichte van Oostende zien we ons verplicht om volgens de orde van de tijd in enkele bijzonderheden te treden.’

De geuzen trekken naar Blankenberge
Bowens beschrijft het vrij vlot, even wat lichte aanpassingen aan zijn taal en spelling en ik kan zijn tekst gewoonweg overnemen. ‘Nadat de Hollandse bondgenoten de stad Oudenaarde overmeesterd en beroofd hadden in het jaar 1572 kwamen ze op 5 oktober van datzelfde jaar met hun buit naar Oostende. Ze hoopten van hier naar Vlissingen te kunnen zeilen. Maar het stadsbestuur hier informeerde onmiddellijk de heer graaf De Roeulx, bestuurder van Vlaanderen over de stand van zaken. Van zodra de geuzen dat gewaar werden zijn ze met de nodige haast naar Blankenberge getrokken.

Maar terwijl ze bezig waren om hun gestolen goederen van hun kleine schuiten over te laden in een groot schip, zijn ze onverwacht overvallen door de Bruggelingen die 450 Hollanders gevangen namen en hen zonder genade doodden. Hoewel de hertog van Alençon met een deel Franse hulptroepen naar onze provincies was gekomen en door een grote meerderheid van de Nederlanden erkend werd, kon hij niet veel klaarmaken zonder de toestemming van de prins van Oranje. Deze afhankelijkheid maakte hem misnoegd. Voor de uitwerking van zijn plannen had hij niet alleen de toestemming van de Staten nodig maar ook die van de belangrijkste steden.

Dat was de reden waarom hij in 1583 het besluit nam om zich met zijn soldaten meester te maken van de voornaamste steden van de Nederlanden. Kolonel Despies die in opdracht van Alençon het bevel voerde over vijf compagnies kwam op een listige manier naar Brugge. Hij meende dat hij die stad seffens kon overrompelen in dienste van de hertog. Maar de burgers zagen dat zo niet. Ze namen direct de wapens op en verjoegen Despies en konsoorten uit hun stad. Deze kolonel Despies die zag dat zijn aanslag op Brugge mislukt was, richtte zich nu met zijn volk op Oostende. Maar nog voor zijn aankomst stonden de Oostendse burgers hem gewapend en wel op te wachten waardoor de kolonel genoodzaakt werd om zich terug te trekken.’

Oostende wordt zo een belangrijk pion
‘Ondertussen vervolgde de hertog van Parma, Alexander Farnese, de opperbevelhebber van de Spaanse troepen in de Nederlanden en in dienst van koning Filips II zijn voorspoedige krijgstochten. Hij arriveerde nog tijdens datzelfde 1583 voor Oostende met de bedoeling om deze zeestad te overmeesteren. Maar de Spanjaarden waren helemaal niet welkom! Die van Brugge hadden nog voor de aankomst van de prins van Chimay die door de twee leden van Vlaanderen erkend werd als bestuurder van onze landen, vier vaandels krijgsknechten naar Oostende gezonden.

De prins van Chimay zorgde bij zijn aankomst voor nog meer versterking. Negen vaandels van het regiment van Philippe van der Graght, de heer van Mortaigne die onder het bevel stonden van luitenant-kolonel Jacob Tutelaer en enkele onderofficieren. Deze troepen waren door de prins van Oranje uit Brabant naar Oostende gestuurd.’ Oostende wordt zo ongewild een belangrijke pion op het schaakbord van de Nederlanden. Ik lees geboeid verder hoe Bowens zijn relaas verderzet. ‘Farnese werd op de hoogte gesteld van de aankomst van deze troepen en van het feit dat kapitein Maarten Drooge ’s nachts Oostende voorzien had van alle soort en slag van krijgsbehoeften.

Hij verliet de plaats waar hij zich al vijf dagen lang had opgesteld. Van dan af hielden de Hollanders Oostende bezet, een stad die ze met de hulp van de Engelsen die hun bondgenoten waren met grachten en bolwerken lieten versterken. De prins van Chimay, in principe een bondgenoot van onze landen beschikte echter over een geheime agenda, hij wilde via een vredesverbond de Nederlanden weer onder het gezag van de koning van Spanje brengen, maar de prins van Oranje die op alles een wakend oog hield en de bedoelingen van Chimay in de gaten kreeg kwam met zijn troepen naar Vlaanderen om ’s mans plannen te verijdelen.’

In Brugge eten ze honden, katten en ratten
Willem van Oranje is een gladde jongen. De Vlamingen zijn bang voor een terugkeer van de Spaanse soldaten en zoeken een stuk veiligheid bij hun noorderburen. Oranje als reddende engel profiteert maximaal van de situatie. ‘Deze prins bracht de zaken nochtans zo ver dat de drie Leden van Vlaanderen een vredesverdrag aanvaardden, hetgeen op 22 mei 1584 te goeder trouw ondertekend werd.

Hij probeerde op alle mogelijke manieren dat akkoord ook aan Oostende op te dringen maar hij werd in zijn hoop bedrogen want deze stad bleef aan de kant van de bondgenoten en van Chimay staan. Rond die tijd begonnen de bezetters van Oostende uit te lopen op het platte land dat ze helemaal verwoestten. Daardoor werd de schaarsheid van de levensmiddelen in Brugge zo groot werd dat men er genoodzaakt was om honden, katten, ratten, oliebrood en andere dergelijke onsmakelijkheden te vreten.’ En dan komt er nog een nieuwe speler op het terrein. De Lamotte, katholiek en Spaansgezind, die door Jacobus Bowens beschreven wordt als ‘La Motte’. ‘Op het einde van maart 1585 waagde La Motte, de stadsvoogd van Grevelingen een geweldige aanslag op Oostende.

Hij bracht met de nodige spoed een hele pak volk samen. Enkele compagnies van het Italiaans regiment van Mario Capizuchhi, een regiment Walen onder het bevel van mijnheer Montmorency junior. Deze legers raakten met geweld in de oude stad die alleen maar beschut werd door zijn paalwerken. De schildwachten die er stonden konden geen grote tegenstand bieden en werden dadelijk gedood. Daarna bracht La Motte direct veel wagens met oorlogstuig en schanskorven naar binnen om zich hier te verschansen. Maar die van de nieuwe stad deden een uitval, ondersteund door de burgers en enkele oorlogsschepen die een regen van geschut afschoten van op zee waardoor La Motte met al zijn manschappen genoodzaakt was de oude stad snel te verlaten en weg te vluchten, met de achterlating van veel doden en gekwetsten.’

Het kerkhof van Sinte-Catharine
‘Deze mislukte aanslag misnoegde Alexander Farnese ten zeerste. Hij deed zelfs verscheidene officieren straffen omdat ze hun plicht niet voldoende vervuld hadden. De bondgenoten beseften ondertussen van langs om meer dat Oostende een van de belangrijkste targets van de vijand geworden was. Ze besloten de stad ten volle te versterken met buiten- en binnengrachten, schansen en bolwerken en die gordel te voorzien van een garnizoen zwaar bewapende Engelse huurlingen en staatssoldaten. Aan de oostelijke kant van de stad werden de duinen weggegraven en de haven afgebroken waardoor de zee nu de hele tijd door alles rond de stad onder water zette, zodat Oostende haast onneembaar was geworden.’ De Vlaamse geschiedschrijver Emanuel Van Meteren, zo te zien toch wel een belangrijke bron voor Jacobus Bowens, noteert in 1614 dat het weghalen van de duinen er voor zorgt dat de Noordzee zich nu een nieuwe weg kan boren langs de oostkant van Oostende. Zo ontstaat volgens hem de havengeul zoals we die op vandaag nog altijd kennen. Veel tijd om te mijmeren over de precieze ontstaansdatum van de havengeul krijg ik niet want La Motte zint op revanche. In 1586 zien we hem inderdaad terug. ‘Het kwam met enig volk alweer rond Oostende liggen en versterkte zich op het kerkhof van Sinte-Catharine van waar hij probeerde de stad door verraad te overmeesteren. Daartoe had hij al enkele trouwelozen omgekocht, maar na een tijd daar vruchteloos hebben doorgebracht was hij genoodzaakt om zich onverrichter zake terug te trekken.’

–

Uit Deel 7 van ‘De Kronieken van de Westhoek’